به نظر میرسد بر اثر این اقدامات سختگیرانه دستگاه خلافت بود که محدثان بغدادی پراکنده شدند و مرکز حدیثی بغداد از رونق افتاد. برخی از محدثان از بغداد به سوی دیگر مناطق هجرت کردند که در این باره میتوان از انتقال علی بن بلال بغدادی، از اصحاب امام هادی علیه السلام و از مشایخ نامور حدیثی امامیه، به شهر واسط سخن به میان آورد.۱ یا آنکه حمید بن زیاد نینوایی (د ۳۱۰ق) از راویان سرشناس امامی، از ناحیه سوراء ـ در حوالی بغداد ـ به اطراف کربلای مقدس نقل مکان کرد.۲ دلیل این مهاجرت‌ها به‌صراحت بیان نشده است؛ ولی نباید تنگناهای سیاسی را در این زمینه نادیده انگاشت.
۲. جریان حدیثی امامیه در بغداد در عصر غیبت صغرا (بغداد دوم)
پس از آغاز دوره غیبت صغرا نیز جریان حدیثی امامیه ـ با وجود کم‌فروغی و ضعف ـ در بغداد با فراز و نشیب به حیات خویش ادامه داد و محدثانی چون ابن خشاب بغدادی، ابن همام اسکافی و ابن ابی‌الثلج بغدادی در حوزه حدیثی بغداد ایفای نقش می‌کردند. در اواخر سده سوم بغداد بار دیگر در کانون توجه جدی حدیثگرایان کوفه و قم قرار گرفت. در این عصر مدرسه حدیثی امامیه در کوفه همچنان فعال بود و افرادی چون علی بن فضال کوفی در آنجا فعالیتهای حدیثی را پی می‌گرفتند و همچنین مدرسه حدیثی قم که تازه پا گرفته بود، در نشر و پالایش حدیث امامیه کوشا بود. محدثان این دو مرکز حدیثی با توجه به فضای نسبتاً مطلوب پیش آمده برای امامیه ـ با قدرت گرفتن وزرا و امیران شیعی مانند آل فرات، آل بسطام و آل نوبخت و مهم‌تر از آنان آل بویه در دستگاه خلافت عباسی ـ در بغداد، در جایگاه پایتخت علمی و فرهنگی و سیاسی جهان اسلام، آن شهر را محلی مناسب برای انتشار و گسترش حدیث امامیه تشخیص دادند و در آنجا حضوری پررنگ پیدا کردند تا بدانجا که کانون حدیثی بغداد و جریان حدیثی آن را تحت شعاع خویش قرار دادند و به نوعی از رکود پیش آمده خارج ساختند. از این رو، نمیتوان جریان حدیثی بغداد را ـ از دوره غیبت صغرا تا پیدایش مدرسه کلامی بغداد ـ بدون نقشآفرینی و اثرگذاری دو مرکز حدیثی کوفه و قم تحلیل و ارزیابی کرد.
یک. تعامل جریان حدیثی بغداد با مرکز حدیثی کوفه
در اواخر قرن سوم هجری و پس از رویداد غیبت صغرا، تعامل و مراودات حدیثی بغداد با کوفه زیادتر و پررنگتر گردید.۳ حضور گسترده محدثان بنام کوفی در بغداد در این دوره نوعی درهم تنیدگی میان
