زندان عباسیان ـ۱ نیز از از موالی این خانواده بودند.۲
آل مهران یا آل خانبه کرخی (ایرانی‌تبار)۳ که ظاهراً در کرخ بغداد سکونت داشتند، از خاندانهای بزرگ حدیثی بغداد در این دوره محسوب میشوند. احمد بن عبداﷲ بن مهران بن خانبه، از نویسندگان و از اصحاب موثق امامیه، یکی از مهم‌ترین افراد این دودمان است.۴ وی در زمره شاگردان ممتاز یونس بن عبدالرحمن قرار داشته و با تعبیر «یونسی» شناخته میشده است.۵ همو کتابی همنام کتاب یوم و لیله استادش یونس نوشته بود.۶ فرزند او محمد بن احمد نیز از اصحاب مورد اعتماد امامیه به شمار میرود که کتاب‌هایی نیز نوشته بود.۷ برادر وی محمد بن عبداﷲ بن مهران که نجاشی از او با تعبیر «فاسد المذهب و الحدیث» یاد کرده، از محدثان پیرو خط متهم به غلو بوده است۸ و در راستای اندیشه این گروه کتاب‌هایی چون مناقب ابی‌الخطاب و مقتل ابی‌الخطاب نوشته بود.۹ با این حال، روایات وی از طریق احمد بن ابیعبداﷲ برقی و محمد بن احمد بن یحیی اشعری، صاحب نوادر الحکمه، به مصادر روایی امامیه راه یافته است.۱۰ محمد بن اسحاق بن خانبه، از محدثان گمنام و از مشایخ ابوالعباس حمیری، نیز از تبار این خاندان است.۱۱
یکی دیگر از خاندانهای علمی و سیاسی امامیه، آل بزیع است.۱۲ اینان که اصالت کوفی داشتند،۱۳ گویا به سبب وابستگی قبیلهای به منصور عباسی و نیز عهدهدارشدن مسئولیت سیاسی در دستگاه عباسی، در بغداد سکنی گزیده بودند.۱۴ محمد بن اسماعیل بن بزیع شاخصترین فرد این
1.. ر.ک: نجاشی، همان، ص۳۲۶.
2.. طوسی، همان ، ج۲، ص۷۸۳ و ۸۵۵؛ همو، رجال، ص ۳۷۸ و ۳۶۶؛ نجاشی، همان، ص۳۷۶ و ۴۴۶.
3.. طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷.
4.. حلی، خلاصة الاقوال، ص۶۴.
5.. طوسی، همان.
6.. نجاشی، همان، ص۹۱و ۴۴۸.
7.. نجاشی، همان، ص ۳۴۶.
8.. همان، ص۳۵۰.
9.. همان.
10.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۲۶۵.
11.. نجاشی، رجال، ص۳۴۶.
12.. همان، ص۳۳۰.
13.. طوسی از محمد بن اسماعیل بن بزیع با عنوان کوفی یاد میکند (طوسی، رجال، ص۳۶۴).
14.. محمد بن اسماعیل بن بزیع از موالی منصور عباسی بوده (نجاشی، رجال، ص۳۳۰) و نیز او و عموزادهاش احمد بن حمزه را در زمرۀ وزرا برشمردهاند (طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۵ و ۸۳۶).
