اسلامی و فیلسوفان اشراف کامل داشته است و به‌خوبی با ادیان مختلف و اندیشه‏هایشان آشنا بوده است؛ تا جایی که قاضی عبدالجبار معتزلی در وصف او می‏گوید: «آنچه ابومحمد در علم آرا و دیانات نقل کرده مورد وثوق است»^۱ و او را دانشمندی بزرگ در این علوم می‏داند.^۲ در حلقه بحث‏های علمی که در منزل او برگزار می‏شد، دانشمندانی که او در مقابل آنان بسیار جوان‏تر بود، شرکت می‏کردند.^۳ همچنین در کتب رجالی او را با الفاظی چون ثقه، امامی و حسن‏الاعتقاد ستوده‏اند^۴ و با توجه به کلام نجاشی^۵ می‏توان حسن بن موسی را از مشایخ با واسطه نجاشی به شمار آورد.^۶

ابن داوود حلی او را از بزرگان امامیه و فقیه دانسته^۷ که احتمالاً تصحیف ثقه است.^۸ ذهبی از او با عنوان «علامة ذوالفنون» و «متفلسف» یاد کرده است.^۹ ابومحمد کتاب‏های بسیاری را گرد‏آوری و به خط خود از آنها نسخه‏برداری می‏کرده است.^۱۰ افزون بر این، او بیش از چهل کتاب در موضوعات مختلف نگاشته است.^۱۱

البته، افزون بر این دو متکلم ـ در میان متکلمان برجسته نوبختی ـ می‏توان از ابواسحاق ابراهیم نوبختی صاحب الیاقوت نیز نام برد که محققان، دوران حیات او را متأخر از ابو سهل (نیمه دوم سده چهارم^۱۲ یا بسیار متأخر‏تر از آن، یعنی یکی دو سده پس از آن تاریخ) دانسته‏اند^۱۳ و از آنجا که او تفاوت‏هایی با پیشینیان خود در اندیشه‏های کلامی دارد و از نظر زمانی نیز بسیار متأخر از ابوسهل و ابومحمد است، از دایره تحقیق ما خارج است.

آن امام بزرگوار به شهادت رسید و در هنگام شهادت امام حسن عسکری علیه السلام بیست و سه سال داشت، اما از روابط او با این دو امام اطلاعات چندانی در دست نیست؛ تنها روایتی از او نقل شده که در هنگام شهادت امام عسکری علیه السلام بر بالین آن حضرت حاضر بوده و در آن مجلس امام زمان (عج) را زیارت کرده است.^۱ در این میان گاه معتزله او را از متکلمان معتزلی به حساب آورده،^۲ و برخی او را از وجوه متکلمان معتزلی دانسته‏اند.^۳ جالب اینکه برخی نیز او را از غلات شیعه شمرده‏اند.^۴

از آنجا که او در علوم مختلفی از جمله علم کلام تألیفات فراوانی دارد^۵ وی را از نویسندگان بزرگ شیعه دانسته‏اند.^۶ از دیگر متکلمان برجسته خاندان نوبختی در دوران غیبت صغرا، ابومحمد حسن بن موسی ـ خواهرزاده ابو سهل نوبختی ـ است. او معاصر دایی خود، ابوسهل، بود و همچون او از متکلمان برجسته نوبختی به شمار می‏آید. هرچند صبغه فلسفی آثار او پررنگ‏تر از آثار ابوسهل است، بی‏شک در علم کلام نیز تبحر داشته است؛ از این ‏رو، او را فیلسوف و متکلمی فرهیخته دانسته‏اند.^۷ ابن مرتضی پس از اینکه نام او را در طبقه نهم معتزله ذکر می‏کند، جایگاه او را در شناخت مذاهب کلامی ویژه و برتر از دیگران می‏داند.^۸

وی افزون بر فلسفه و کلام، در ادب،^۹ نجوم، اصول فقه، تاریخ و علوم اوائل (فلسفه) تخصص داشت و در این علوم کتاب‏هایی نگاشته که دانشمندان پس از او از آنها بهره برده‏اند.^۱۰ سید بن طاووس او را با تعبیر «قدوة» در علم نجوم معرفی می‏کند^۱۱ و خطیب بغدادی او را از فضلای شیعه برمی‏شمارد.^۱۲ همچنین با دقت در آثار به‏ جا مانده از ابومحمد، از جمله کتاب الآراء و الدیانات درمی‏یابیم که او از آرای کلامی گروه‏های مختلف آگاهی کامل داشته و بر اندیشه‏های فرقه‏های