متهم می‏کنند.^۱ عداوت با انبیا از دیگر اتهاماتی است که به هر دو زده شده است.^۲

در حوزه آثار نیز می‏توان به پیوستگی فکری این دو پی برد. هر دو در چهار موضوع مشترک کتاب نگاشته‏اند: کتاب الطبائع،^۳ کتاب إمامة المفضول،^۴ کتاب الاستطاعة^۵ و کتاب الجمل.^۶ ابن ‏راوندی همچنین کتابی با عنوان کتاب حکایة علل هشام فی الجسم و الرؤیه دارد که در ادامه مدار بحث قرار می‏گیرد.^۷ ابن ‏راوندی کتابی دیگر با عنوان کتاب الاحتجاج لهشام بن الحکم^۸ دارد که در آن باید از اندیشه‏های هشام دفاع کرده باشد. قاضی عبدالجبار نیز به هماهنگی موضوعی آثار ابن ‏راوندی و هشام اشاره کرده است.^۹ به هر حال، گرایش‏ها و دفاع‏های ابن ‏راوندی از هشام از سویی، و تشابه در روش از سوی دیگر، به نقطه‏ای اشاره دارد و آن، نزدیکیِ اندیشه‏های این دوست که در موضوعات گوناگون بررسی می‌شود.

تشابه‏های محتوایی

در باب توحید، نخست باید به گزارش‏های معتزلیان در باب تشابه اندیشه‏های ابن ‏راوندی و هشام در باب توحید و عدل اشاره کرد. ابن ‏راوندی در آثار خود بارها نظریات هشام و اصحابش در مباحثی مانند اندیشه‏های توحیدی (مانند نظریات تجسیمی)^۱۰ و جبری (مانند استطاعت، جبر و اختیار، مشیت و اراده عام، تقدیر حق‏تعالی) را از هشام گزارش کرده است.^۱۱ اگر‏چه قاضی به صورتی بین نظریات ابن ‏راوندی و هشام فرق می‏گذارد و می‏گوید ابن ‏راوندی فقط این نظریات را گزارش کرده،^۱۲

انتقادات را به آنان وارد می‌کند و در جای‏جای آن به‌شدت به نقد اندیشه‏هایشان در توحید و عدل می‏پردازد. از سوی دیگر، معلوم است که نظام و ابوهذیل از شخصیت‏هایی هستند که با هشام مخالفت‏های فراوانی داشته‏اند. برای مثال،، ابن ‏راوندی برای اینکه انحرافات فکری معتزلیان در مقابل امامیه را نشان دهد، اندیشه‏های هشام را با ابوهذیل مقایسه و ارزیابی و نقد می‏کند.^۱ خیاط به این نکته توجه می‌کند و می‏گوید نقدهای ابن ‏راوندی بر ابوهذیل به سبب گرایش او به هشام است.^۲ خیاط می‏گوید ابن ‏راوندی به سبب همین گرایش‏ها، در مقایسه اندیشه‏های هشام با معتزلیان، مبانی اندیشه‏های معتزلیان را به‏طور کامل نقل نمی‏کند و در مقابل، با تمام توان و به‌صورت کامل اندیشه‏های هشام را گزارش می‏کند.^۳ ابن ‏راوندی خود تصریح می‏کند که هجمه‏های جاحظ بر اندیشه‏های امامیه برخاسته از کینه‏هایی است که مشایخ معتزله درباره هشام داشته‏اند. او انتقادهای جاحظ به هشام‏ بن‏ حکم را متعصبانه و به سبب انتقام‏جویی از شکست دو استادش، یعنی نظام و ابوهذیل، در مقابل هشام می‏داند.^۴

احتمالاً به سبب همین پیوستگی فکری میان هشام و ابن ‏راوندی است که خیاط در چند مورد به ابن ‏راوندی یادآور می‏شود که نقدهایش بر اندیشه‏های معتزلیان، شامل نظریات هشام نیز می‏شود،^۵ و هر دو شخصیت، یعنی هشام^۶ و ابن ‏راوندی^۷ را به دیصانی‏گری، و به سبب اندیشه‏هایشان خارج از اسلام معرفی متهم می‏کند.^۸ نیز در جایی که ابن ‏راوندی به اندیشه‏های الحادی معتزلیان اشاره می‏کند، خیاط نیز هشام را صاحب اندیشه‏های ملحدانه می‏داند و هر دو را ملحد معرفی می‏‏کند.^۹ معتزلیان دیگر مانند ابوعلی جبایی^۱۰ و قاضی عبدالجبار^۱۱ نیز درباره هشام و ابن ‏راوندی معتقدند هر دو در اهداف شوم بر ضد اسلام و پیامبر صلی الله علیه و آله مشترک‌اند^۱۲ و برخی منابع دیگر هر دو را به کذاب بودن