پیشینی الهی می‏گفت لازمه آن نفی امتحان الهی و بی‌معنا شدن ارسالِ رُسل است.^۱

تحریف قرآن

مخالفان، متکلمان امامیِ کوفی را متهم می‌کردند که به تحریف شدن قرآن معتقدند. برای مثال،، خیاط یکی از خطاهای رافضیان را بحث تحریف به زیاده و نقصان در قرآن بیان می‏کند^۲ و این خطا را به همه آنها نسبت می‏دهد.^۳ اشعری نیز این مطلب را، البته به شکلی دیگر و بدون انتساب قول به زیاده، گزارش کرده است؛^۴ اما قاضی عبدالجبار گزارش کرده که تنها برخی از امامیه قائل به تحریف‌اند.^۵ به گفته معتزلیان، هشام بن حکم معتقد بود قرآن تحریف شده و در آن تبدیل، تغییر به زیاده و نقصان روی داده است.^۶ درباره وراق، در گزارشی مبهم، قاضی عبدالجبار می‏کوشد تا او و هشام را به باور به تحریف قرآن متهم کند.^۷ به هر حال، اگر اثبات شود که وراق به تحریف شدن قرآن قائل بوده است، نشان‏دهنده همسویی او با نظریه عمومی امامیه در کوفه بوده است.

امامت

فهرست‏نگاران ـ مانند ابن ندیم و نجاشی ـ در بحث امامت، چند کتاب برای وراق برشمرده‏اند. وی دو کتاب به نام‏های الإمامة الکبیر و الإمامة الصغیر^۸ داشته است.^۹ کتاب السقیفه^۱۰ او ناظر به مباحث امامت است که شیخ مفید از آن تمجید کرده است.^۱۱ حتی وراق در کتاب المجالس^۱۲ نیز به مباحث

مخلوق؛ با این تفاوت که هشام آن را غیر ذات و قدیم می‏دانست، اما وراق صفت ذات.

در مقابل، اشعری نظریه دیگری را به برخی امامیان نسبت می‏دهد که خاستگاه آن را معتزله و خوارج بیان می‏کند و آن اینکه قرآن مخلوق و محدث است؛ به این معنا که نبوده و سپس پدید آمده است.^۱ بنابراین، می‏توان گفت که وراق در بحث کلام الهی، بر خلاف معتزله، قرآن را مخلوق نمی‏دانست و دیدگاه او تا اندازه‏ای با نظریه پاره‏ای از متکلمان امامیه در کوفه هماهنگ است.

علم الهی

در بحث علم الهی نظریه صریحی از وراق گزارش نشده است. در این ‏باره تنها باید از گزارش ابوحیان توحیدی سود جست. ابوحیان از ابوعیسی چنین نقل می‏کند:

آمری که بداند مأمور امرش را اطاعت نمی‏کند، حکیم نیست و چون خداوند می‏دانست که کافران ایمان نخواهند آورد، پس امر او به آنان به اینکه ایمان بیاورند، مبنی بر هیچ حکمتی نیست.^۲

این گزارش از دو جنبه درخور بحث است. وراق در موضعی ملحدانه، در مقام نفی حکمت الهی باشد یا در مقام نقد نظریه معتزله در باب علم الهی. در صورت دوم باید گفت برخی از معتزله معتقد بودند که خداوند به افعال بندگان پیش از وقوع علم دارد.^۳ وراق در مقام نقد این نظریه می‏گفت که لازمه آن بی‌معنا بودن اوامر و تکالیف الهی است؛ زیرا خداوند همه بندگان را به انجام دادن برخی اعمال فرمان داده است و از دیگرسو می‏داند که برخی از بندگان از آن فرمان‌ها اطاعت نمی‏کنند و این مخالف با حکمت الهی است. شاید وراق معتقد بود که خداوند به افعال بندگان تا پیش از وقوع، علم ندارد. البته روشن است که این سخن در باب علم فعلی حق تعالی است و با علم ذاتی حق تعالی به همه امور در حال و آینده هیچ منافاتی ندارد.^۴ این نظریه میان برخی از امامیان مانند هشام بن سالم، مؤمن الطاق و هشام بن حکم طرفدارانی داشته است.^۵ البته بر سر اینکه خداوند چه هنگام علم پیدا می‏کند و چگونه میان آنها اختلاف بود، درباره وراق گزارش دیگری وجود ندارد تا بتوان با این نظریه‏ها مقایسه کرد، ولی نقد او شبیه نقد متکلمان امامیه در کوفه بر اندیشه معتزلیان است. برای مثال،، هشام نیز در نقد معتزله و علم