بر ایشان وارد مى‏شوند. احوال شیعیان در دنیا ـ با اخبار مستمر خداى تعالى ـ بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و ائمّه علیهم السلام پوشیده نیست و سخن هر کس را که در مشاهد مشرّفه آنان با ایشان نجوا کند، به لطف ویژه خدا مى‏شنوند. همچنان که در روایت آمده، سخنان از دور نیز به آنان مى‏رسد.

این، مذهب تمام فقیهان و محدثان امامیه است. درباره دیدگاه متکلمان امامیه، شیخ مفید آورده است که براى ایشان در این باب، گفتار و دیدگاهى نمى‏شناسد و از آل نوبخت در این باره مطلب خلافى به او رسیده است. وى افزوده که به گروهى از منسوبان به امامیه برخورده است که این مسئله را نمى‏پذیرفته‏اند. شیخ مفید براى اثبات دیدگاه خود و دیگر فقیهان و محدثان امامیه، به آیات‏ (وَ لاتَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اﷲ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ...)^۱ و (قِیلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قالَ یا لَیتَ قَوْمِی یعْلَمُونَ* بِما غَفَرَ لِی رَبِّی وَ جَعَلَنِی مِنَ الْمُکْرَمِینَ)^۲ استناد جسته است.^۳

در تأیید دیدگاه شیخ مفید ـ افزون بر آیاتى که خود وى به برخى از آنها استدلال کرده ـ مى‏توان به احادیث فراوانى استناد کرد که در ابواب‏ کافى به صورت پراکنده آمده است. احادیث با مضامین حیات برزخى انسان‏ها، شامل ابوابى مانند «بَابُ زِیارَةِ الْقُبُورِ»،^۴ «بَابُ أَنَّ الْمَیِّتَ یزُورُ أَهْلَهُ»،^۵ «بَابُ الْمَسْأَلَةِ فِى الْقَبْرِ وَ مَنْ یسْأَلُ وَ مَنْ لَایسْأَلُ»،^۶ «بَابٌ فِى أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ»،^۷ و «بَابٌ آخَرُ فِى أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ».^۸ باب دیگر در ارتباط با بحث، «باب عَرْضِ الْأَعْمَالِ عَلَى النَّبِی صلی الله علیه و آله وَ الْأَئِمَّةِ علیهم السلام» است که شش حدیث در بر دارد.^۹ حدیث دیگر در این زمینه، روایتى با مضمون گفت‌وگوى امیرمؤمنان علیه السلام با پیامبر صلی الله علیه و آله پس از دفن حضرت فاطمه علیها السلام است.^۱۰ سرانجام باید به متون زیاراتِ فراوانى اشاره کرد که

فَمَزبُورٌ وَ أَمَّا الحَادِثُ فَقَذفٌ فِى القُلُوبِ وَ نَقرٌ فِى الْأَسْمَاعِ وَ هُوَ أَفْضَلُ عِلْمِنَا وَ لَا نَبِیَّ بَعْدَ نَبِیِّنَا».^۱

نیز احادیث مربوط به شب قدر، بیانگر فرود آمدن فرشتگان بر ولى عصر علیه السلام است.^۲ احادیث «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ تَدْخُلُ الْمَلَائِکَةُ بُیوتَهُمْ وَ تَطَأُ بُسُطَهُمْ وَ تَأْتِیهِمْ بِالْأَخْبَارِ»، شامل چهار حدیث و «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ علیهم السلام مَعْدِنُ الْعِلْمِ وَ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَةِ»^۳ شامل هفت حدیث، بیانگر ارتباط مستمر فرشتگان با امامان است. دو نمونه از این احادیث را از نظر مى‏گذرانیم:

۰.قَالَ أَمیرُالمُؤمِنینَ علیه السلام: إِنَّا أَهلَ البَیتِ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَوضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُختَلَفُ المَلَائِکَةِ وَ بَیتُ الرَّحمَةِ وَ مَعدِنُ العِلمِ.^۴

امام صادق علیه السلام به مسمع کردین بصرى فرمود: «یا أَبَا سَیارٍ إِنَّکَ تَأکُلُ طَعَامَ قَومٍ صَالِحِینَ تُصَافِحُهُمُ المَلَائِکَةُ عَلَى فُرُشِهِم. قَالَ قُلتُ: وَ یظهَرُونَ لَکُم قَالَ: فَمَسَحَ یدَهُ عَلَى بَعضِ صِبیانِهِ فَقَالَ: هُم أَلطَفُ بِصِبیانِنَا مِنَّا بِهِم».^۵

در احادیث ابواب دیگر کافى‏ نیز بر این امر، تصریحات و اشاراتى وجود دارد.^۶ در پایان این بحث، یادآورى این نکته بایسته است که ارتباط با ملائکه و شنیدن‏ کلام آنان، مستلزم نبوت نیست، همان‌گونه که در قرآن نیز از وحى به امّ موسى و حواریون حضرت عیسى علیه السلام و سخن گفتن فرشته با حضرت مریم علیها السلام سخن رفته است. بر این امر در احادیث فراوان‏ کافى‏ نیز تأکید شده است.^۷

۷. احوال پیامبران و امامان علیهم السلام، پس از وفات‏

شیخ مفید در این زمینه بر آن است که پیامبران و امامان علیهم السلام پس از وفات، با اجسام و ارواح خود به بهشت خداى متعال منتقل مى‏شوند و در آنجا زنده‏اند و تا روز قیامت متنعم‏اند. آنها به افراد صالح از امت و پیروان خود، شادمان‌اند و با کرامت، به دیدار ایشان مى‏روند و منتظر دینداران دیگر هستند که