۳۵ . پژوهشى پيرامون دنيا از ديدگاه قرآن و روايات، سيّد محمّد طالقانى اصفهانى، كارشناسى ارشد رشته الهيات و معارف اسلامى، دانشگاه آزاد اسلامى تهران، استاد راهنما: دكتر سيّد محمّدباقر حجتى، استاد مشاور: ... ، ۱۳۷۰، ۱۲۹ص.
بررسى در باب واژه «دنيا» و شناخت دنيا در لغت و اصطلاح و توضيح مراد و مفهوم اين واژه در آيات كريم قرآن مجيد، و منظور و مراد از
استعمال آن در موارد مختلف، دنيا از منظر معصومان عليهم السلام و بزرگان دين، عناوين بحث در اين پايان نامه را تشكيل مى دهند.
واژه دنيا، ۱۱۵ بار در قرآن مجيد آمده است كه ۶۲ آيه اى كه اين واژه در آنها آمده مكّى و ۵۳ آيه مدنى است و در تمام آنها ، دنيا ، صفت زندگى كنونى است، مگر در چهار محل كه صفت آسمان است و همراه با آن آمده است. دنيا، غالبا صفت «حياة (زندگى)» آمده، كه اين موصوف ، گاه، مذكور و گاه محذوف است.
لغت «عاجله» نيز در قرآن به معناى حيات دنيا و زندگى زودگذر است و در سه مورد آمده كه هر سه مورد، در مقابل آخرت است.
كلمه دنيا، گاهى به مطلق زندگى جهان انسانى نيز اطلاق مى شود. حال اگر اين زندگى در جهت تأمين سعادت اخروى مورد استفاده قرارگيرد و هدف از آن، نه در خود آن، بلكه در جهان ابدى باشد، در اين صورت، از آن به تجارت پُرسود تعبير شده است؛ امّا اگر اشتغال به آن، انسان را از توجّه به خداوند و آخرت، باز دارد، يعنى توجّه به آن، توجّه طريقى نباشد، در اين صورت، مزرعه شرّ است.
اين پايان نامه از پنج فصل و چندين بخش، ترتيب يافته است. فصل اوّل در باب واژه «دنيا»ست كه در سه بخش به اشتقاق ريشه دنيا و اقوال موجود درباره آن، معناى لغوى دنيا و اصطلاح دنيا در قرآن مى پردازد.
فصل دوم، درباره شناخت دنياست كه خود به سه بخش تقسيم شده است:
بخش اوّل، مربوط به قرآن و دنياست. در اين بخش، مذمّت دنيا و ترجيح آن بر آخرت و معناى دنياى مذموم از نظر امام صادق عليه السلام بيان شده و در ضمن، به سخنان بزرگان تفسير نيز اشاراتى رفته است.
در بخش دوم، روايات دنيا، در دو بُعد مثبت و ستوده، و منفى و
نكوهيده بررسى شده است.
بخش سوم، دنيا از ديدگاه حكما را پژوهيده است.
فصل سوم، با عنوان «انسان و دنيا»، چند بخش دارد: بخش اوّل، درباره رابطه انسان با دنياست. بخش دوم، به زهد و زاهد در دنيا، درجات زهد و تعريف زهد در دنيا از ديدگاه امير مؤمنان مى پردازد. بخش سوم نيز اختيار انسان در دنيا را بررسى مى كند.
فصل چهارم، با عنوان «دنيا و آخرت»، نيز بخش هايى دارد. در اين بخش هاى سه گانه، تفاوت دنيا و آخرت، حبّ دنيا و آخرت و تأثير اعتقاد به آخرت در زندگى دنيا بررسى شده است.
فصل پنجم، درباره مَثَل دنياست. اين فصل نيز در بخش هايى از قبيل مَثَل دنيا در قرآن، مَثَل دنيا در روايات، و مَثَل دنيا در لسان حكيمان، سامان يافته است.
