۱۸ . بررسى اسرار و احكام فقهى از ديدگاه نهج البلاغة، ناهيد فيّاضى، كارشناسى ارشد فقه و مبانى حقوق اسلامى، دانشگاه آزاد اسلامى اراك، استاد راهنما: دكتر محمّدمهدى گرجيان، استاد مشاور: حجه الاسلام محمّدرضا آشتيانى، ۱۳۷۹، ۳۸۳ص.

اين تحقيق برآن است كه مسئله بررسى اسرار احكام فقهى را در نهج البلاغة مورد بررسى دقيق قرار دهد و به سؤالاتى از اين قبيل پاسخ دهد كه: آيا احكام، داراى اسرارند؟ اسرار احكام بايدها (حلال ها) در اسلام چيست؟ فلسفه اسرار احكام نبايدها (حرام ها) در اسلام چيست؟ و بررسى دين از راه دانش، چگونه است؟
در ضمن تحقيق نيز گاهى نويسنده به مطالبى برخورد كرده كه جنبى بوده و در ارتباط با موضوع است، ولى اصل موضوع نيست. لذا به اين مطلب جنبى توجّه داشته و آن را جهت تأكيد بر اصل موضوع، آورده است.
خلاصه اين مباحث جنبى به اين ترتيب عنوان شده است: ۱ . نظريات دانشمندان غربى درباره روزه، ۲ . نماز و روزه در ديگر مذاهب، ۳ . مسئله اى به مانند جهاد كلّى (كه در آن، به بيان عظمت روزه پرداخته) ۴ . احاديث و سخنان بزرگان.
با مطالعه وسيع، مى توان پى برد كه از نظر عقلى و نقلى، آن خدايى كه هميشه مصلحت را براى بندگانش رقم زده، حتما در ارسال احكامش نيز مصلحتى و سرّى در كار بوده است. با مراجعه به آيات قرآن كريم، احاديث، خطبه ها، نامه ها و كلمات قصار در نهج البلاغة مى توان به اين اسرار پى برد و به آنهايى كه فرستادن بعضى از احكام را فقط تحمّل مشقّت براى آدمى مى دانند، جوابى دندان شكن داد كه بدانند و يقين پيدا كنند كه هيچ حكمى از احكام الهى، بدون دليل نبوده است و همه احكام الهى در پشت سرِ خود، اسرارى دارند كه البته دانستن اسرار احكام، اطاعت و پيروى از آنها را براى ما لذّتبخش مى نمايد.
اين پايان نامه، داراى پنج فصل با عناوين متنوّع است.
فصل نخست را عناوينى چون: تأليف و جمع آورى نهج البلاغة، تاريخچه مطالعات، بيان مسئله، فرضيات، اهداف مطالعات، حدود مطالعات، اهمّيت مطالعات و تعريف اصطلاحات پژوهشى تشكيل مى دهد.
فصل دوم به بررسى كتاب هاى كليدى درباره نهج البلاغة، مانند الكاشف، الهادى إلى موضوعات نهج البلاغة، غررالحكم و الدليل على موضوعات نهج البلاغة پرداخته است.
نويسنده، در فصل سوم، شناس نامه نهج البلاغة را آورده و علّت اين را كه براى پژوهش خود، اين كتاب را انتخاب نموده، شرح داده است.
فصل چهارم ـ كه مفصّل ترين فصل و موضوع اصلى بحث را تشكيل
مى دهد ـ خود از بخش هاى مختلفى تشكيل شده كه در آنها به تجزيه و تحليل يكْ يكِ اسرار احكام فقهى در نهج البلاغة پرداخته، كه بخش هاى عنوان شده به ترتيب عبارت اند از: نماز، روزه، خمس و زكات، حج، امر به معروف و نهى از منكر، جهاد، تقيّه.
نگارنده، در هر بخش با تعريف واژه مربوط و كاربرد هر يك در اصطلاحات و محاورات عرفى و بيان اقسام و ادلّه تشريع هر كدام، ادلّه و اصول مربوط به هر عنوان را به طور مفصّل، مورد نقض و ابرام قرار داده و آيات الأحكام هر موضوع را با دليل مخصوص به آن، شرح داده است.
فصل پنجم، استنتاجات و پيشنهادهاى محقّق در بحث است و توصيه هايى نيز در اين زمينه دارد. وى، پايان نامه خود را با ضمايمى چون فهرست خطبه ها، نامه ها و حكمت ها، و احكام در نهج البلاغة به پايان مى برد.
پپ