۹ . اسما و صفات قرآن از نگاه قرآن و سنّت، ابوالقاسم عينى پور، كارشناسى ارشد رشته علوم قرآن و حديث، دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربيت مدرّس، استاد راهنما: حجه الاسلام ابوالفضل شكورى، استاد مشاور: دكتر محمّدعلى مهدوى راد، ۱۳۷۲، ۳۹۱ ص.

اين پايان نامه، در پىِ شناخت دقيق اسامى و صفات قرآن، اين كتاب سعادت بخش است كه معجزه جاويد و ماندگار رسول خدا، و درياى بى كران معارف الهى است كه طراوت و تازگى آن، در هر عصرى نمايان است و در طول تاريخ، از زواياى گوناگون مورد تدبّر و انديشه قرار گرفته است؛ زيرا هر آيه آن براى عنايت بشر، انگيزه آور است. يكى از دريچه هاى حقيقت نماى قرآن، اسما و صفات آن است كه آشكارا، پرده از راز نزول آن برمى دارد و در طالب خود، اشتياقى وصف ناپذير مى آفريند.
اين پايان نامه، از يك «مقدّمه»، سه «فصل» و سه «ضميمه» تشكيل شده است. هر فصل نيز خود، داراى بخش هاى مختلفى است.
دو فصل آغازين، در واقع، مقدّماتى براى ورود به بحث اصلى «اسما و صفات» است.
فصل اوّل در باب شناخت كلّى قرآن كريم است و موضوعات مرتبط با آن را روشن مى كند. اين فصل از بخش هايى تشكيل شده است.
بخش نخست، درباره وحى و تعريف آن در لغت و اصطلاح و معناى وحى در قرآن كريم و كيفيت وحى است.
بخش دوم، معناى پيامبرِ امّى و بررسى واژه «امّى» و دلايل امّى بودن
پيامبر خدا را برمى رسد.
بخش سوم به جاويد بودن اعجاز قرآن و اين كه معجزه، لازمه نبوت است، مى پردازد و پس از آن، تعريف و شرايط معجزه و داورى مشركان در اعجاز قرآن را مى آورد.
بخش چهارم، مربوط به نگارش و جمع و تدوين قرآن كريم و معناى جمع و مراد از جمع درباره قرآن و ذكر فضايل سوره ها و استعمال لفظ كتاب در قرآن (بر اساس احاديث) است.
در فصل دوم، گردآورنده، در پى آن است كه فهم قرآن را ممكن جلوه دهد و در برابر نظر برخى (اخباريان) كه آن را منحصر به عدّه خاصّى دانسته اند كه از موهبت عصمت الهى برخوردار بوده اند، با ارائه دلايلى، امكان فهم آن را توسط عموم بشر، اثبات كند. نويسنده، در اين باب به ادلّه اصوليان و اخباريان استشهاد نموده و با بيان مثال هايى، مطلب را پايان داده است.
در فصل سوم ـ كه متن اصلى اين مجموعه را تشكيل مى دهد ـ با مطالعه دقيق قرآن، تعداد واژگانى كه مى توان به عنوان اسم يا صفتِ اين كتاب مقدّس آسمانى برشمرد، مورد شناسايى قرار گرفته و يكْ يكِ آن كلمات از لحاظ كاربرد معناشناختى در عرفِ مردمِ عرب زبان و اعتبار استعاره اى آنها از ديدگاه معتبرترين و كهن ترين كتب لغت، مورد تحقيق واقع شده و وجه تسميه يا توصيف قرآن به آنها با استشهاد به سخن مفسّران گران مايه ، بيان شده است.
ضميمه اوّل، جدول مقايسه اى اسما و صفات را نشان مى دهد و ديدگاه عدّه اى از انديشمندان را به همراه آيات مورد استشهاد آنان، بيان مى كند.
ضميمه دوم، اسامى و صفات قرآن را به تفكيك خاص و يا مشترك
بودن يا غير آن، به عنوان نتيجه حاصل از پايان نامه، به تصوير كشيده است.
ضميمه سوم، گوياى نمودار ستونى از واژگانى است كه به منزله اسامى و صفات قرآن، شناخته شده است. ترتيب كلمات در اين نمودار، بر اساس ترتيب نزولى سوره هاى قرآن است كه اين الفاظ در آنها به عنوان نام و يا صفت قرآن به كار رفته است.