۸ . اسرار سجده از ديدگاه قرآن و عترت، رضوان والاپور، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث، دانشگاه آزاد اسلامى اراك، استاد راهنما: دكتر محمّدمهدى گرجيان، استاد مشاور: حجه الاسلام محمّدرضا آشتيانى، ۱۳۷۹، ۲۱۲ص.

اين تحقيق بر آن است كه اسرار سجده را با تكيه بر آيات قرآن و نظريات مفسّران و با عنايت به ديدگاه عرفا، به عنوان يكى از برترين عبادات، بررسى نمايد و با عنايت به اين كه حسّ پرستش، به عنوان يكى از قوى ترين ابعاد فطرى انسان از آغاز تاريخ تاكنون وجود داشته است ـ گرچه در برخى از موارد، نوع پرستش اشتباه بوده است ـ به وضوحْ نمايان است كه آدمى، طالب رسيدن به كمال است؛ كمالى كه حدّ و مرزى نداشته و بى نهايت است و قابل تقديس و پرستش است، كه آن، كمال بى نهايتِ همان ذات اقدس الهى است كه انسان از طريق عبادتى صحيح و عاشقانه، قادر است كه به آن ذات پاك، تقرّب جويد. لذا از آن جا كه در روايات اسلامى از سجده به عنوان يكى از برترين عباداتْ ياد شده كه با توجّه به اسرار آن، سير آدمى را به سوى حق تعالى ميسّر و كامل مى گرداند، چنان كه قرآن كريم نيز بر اين امر، اصرار دارد، بحث درباره مسئله سجده و بيان اهمّيت و عنايت به اسرار آن براى طالبان رسيدن به حق، ضرورى است.
مسائل مطرح شده در اين پايان نامه عبارت اند از: جايگاه سجده در ميان
عبادات اسلامى و حدّ و اهمّيت آن، معناى سجده براى موجودات ديگر، آن چنان كه در قرآن آمده، حكم سجده بر غير خدا، بيان اسرار سجده، به عنوان يكى از برترين عبادات اسلامى، معناى تسبيح حق تعالى توسط جمادات، گياهان و حيوانات.
در اين تحقيق، ضمن بيان آيات مربوط به سجده و نيز برخى روايات در اين زمينه، به بررسى آراى دانشمندان و مفسّران اسلامى و عرفا در زمينه سجده و اسرار آن پرداخته شده، ليكن محقّق، قصد نداشته مباحث فقهى سجده را به طور گسترده، مورد بحث و بررسى قرار دهد؛ بلكه مباحثى را در اين مورد، به طور گذرا مطرح نموده است.
اين پايان نامه، داراى پنج فصل است.
در فصل اوّل، پس از مقدّمه، چند منبع مورد بررسى قرار گرفته و در قسمت بعد، درباره اصل موضوع، مطالبى عنوان شده و سپس، پرسش هاى تحقيقاتى و اهداف و اهمّيت مطالعات درباره موضوع مورد بحث، مطرح شده و در پايان، به تعريف اصطلاحات، پرداخته شده است.
نويسنده، در فصل دوم، سه منبع را تحت عنوان «مرور مطالعاتى» مورد نقد و بررسى قرار داده است.
در فصل سوم، رهيافت، و طرح و فن تحقيق، مشخّص شده و سپس در قسمت طرح تحليلى، اصول و موازين تحقيق، روشن شده است.
فصل چهارم، به ارائه و تجزيه و تحليل اطّلاعات درباره پنج پرسش تحقيقاتى مطرح شده اختصاص دارد كه در آنها، اهمّيت ويژه سجده و برخى از اسرار فقهى آن و نيز انواع سجده در قرآن، به همراه اسرار سجده از ديدگاه عرفا و همين طور تسبيح موجودات، مطرح شده و در مورد هر يك، مباحثى چند آمده است.
فصل پنجم به استنتاج از مباحث فصل چهارم و ارائه توصيه ها اختصاص دارد.