۷۸ . علم لدنى در قرآن و حديث، زهره سادات ميرترابى حسينى، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث، دانشكده اصول دين قم، استاد راهنما: دكتر محمّدكاظم شاكر، استاد مشاور: دكتر عبداللّه محمّدى اصفهانى، ۱۳۷۸، ۱۸۰ص.

نگارنده، در اين پايان نامه براى ارائه بحث نقلى درباره علم لدنى، نخست، كاوشى در حقيقت علم و اقسام آن از نگاه قرآن و سنّت، انديشمندان كلام و فلسفه و عرفان و دانشمندان علم جديد نموده است. سپس با تحقيقى در آيه ۶۵ سوره كهف و به مدد تفاسير و اخبار اهل بيت عليهم السلام ، علم لدنى را به افاضه بى واسطه دانش از ناحيه خداوند بر برخى بندگان شايسته، تعريف كرده است. يعنى خداوند، برخى افراد
را به سبب شايستگى و صلاحيتى كه دارند، براى بهره مندى از نعمتى ويژه برگزيده و آنان را بدون آن كه مراحل عادى كسب علم را طى كنند، بر امورى اعم از غيب يا شهادت، آگاه مى گرداند. پس بايد ديد حقيقت علم لدنى چيست و متعلَّق آن كدام است؟ راه وصول به آن چيست و چه كسانى از آن بهره مند شده يا مى شوند؟ آيا بهره مندى از اين علم، در انحصار طبقه، گروه يا افراد خاصّى است، يا براى نيل به آن، مقدّمات و شرايطى وجود دارد كه همگان با تحصيل مقدّمات و احراز شرايط مى توانند از آن بهره مند شوند؟ اگر چنين است، آن مقدّمات و شرايط چيست؟ و نهايت اين كه در مرحله وقوع، اين موهبت عظيم، نصيب چه كسانى شده است؟
اين پايان نامه، از يك مقدّمه و سه فصل و يك خاتمه تشكيل شده است. نگارنده، در مقدّمه، با طليعه قراردادن آياتى از سوره علق، علم لدنى را تعريف كرده و حدود و ابعاد آن را روشن ساخته است. سپس با بيان اين مطلب كه چون گاهى متعلَّق علم لدنى از امور غيبى است، به بررسى موضوعاتى در زمينه علم غيب پرداخته و به تناسب موضوع، درباره وحى، الهام و تحديث نيز اشاراتى دارد.
فصل اوّل، درباره حقيقت علم و اقسام آن است. در اين فصل، عناوينى چون معناشناسى علم در لغت و اصطلاح و كاربردهاى آن، واژه هاى معادل، كيفيت حصول و ابزارهاى شناخت علم وجود دارد.
نگارنده، با اشاره به كاربرد واژه علم و مترادفات آن در قرآن مجيد و كلام معصومان، آيات و رواياتى را در اين زمينه آورده و توضيح داده است.
فصل دوم، در باب حقيقت علم لدنى است. در اين فصل نيز با تحقيقى در آيه شريف ۶۵ سوره كهف و بيان مفسّران درباره علم لدنى حضرت
خضر عليه السلام ، مبحث آغاز شده است. در بخش هاى بعدى، علم لدنى در كلام معصومان و در اصطلاح عرفا، تعريف علم لدنى، علم غيب و اقسام آن، علم غيب در قرآن، طرق اخذ علوم غيبى و منابع و مآخذ علم غيب معرّفى شده است.
فصل سوم پايان نامه با عنوان كلّى «بهره مندان از علم لدنى» آغاز شده است. در اين فصل، دو ديدگاه درباره علم لدنى توضيح داده شده است. در ديدگاه اوّل، عنوان شده نظر به اين كه باب الهام و اشراق مسدود نبوده، پس همگان با احراز صلاحيت هاى لازم مى توانند از اين راه به معارفى دست يابند. ديدگاه دوم اين كه برخى با تكيه بر غير اكتسابى بودن علم لدنى، منكر وجود هر نوع مقدّمات و شرايط براى تحصيل آن و بالتبع، منكر امكان دستيابى به چنين موهبتى براى عموم هستند، كه با بررسى و پاسخ استدلالات اين ديدگاه، مصاديقى در ردّ بر اين مدّعا به عنوان شاهد بيان شده است.
در ادامه، نگارنده با استشهاد به شواهدى از علم پيامبران، اين ويژگى را منحصر در آنان ندانسته و ويژگى هاى علمى ائمه عليهم السلام را نيز از همين باب توضيح مى دهد، و با استناد به آيات و روايات، شبهات موجود در اين زمينه را نيز دفع مى كند.
خاتمه پايان نامه نيز يك جمع بندى كلّى از مباحث موجود است كه با مباحثى از اين دست به پايان برده است كه: علم لدنى افاضى، غير اكتسابى و حضورى است، علم لدنى عارى از محدوديت ها و معايب علوم كسبى است، علم لدنى با فضيلت و كرامت است، متعلَّق علم لدنى، گاه از امور غيبى و گاه از مشهودات است، علم لدنى نسبى و مقول به تشكيك است، و هر كس با احراز شرايط مى تواند از علم لدنى بهره مند شود.