۷۱ . سيادت (عزت مسلمانان) در قرآن و نهج البلاغة، عزت اللّه آقابابايى، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث، دانشگاه آزاد اسلامى اراك، استاد راهنما: حجه الاسلام محمّدرضا آشتيانى، استاد مشاور: حجه الاسلام محمّدعلى راغبى، ۱۳۷۶، ۱۲۰ ص.

اين تحقيق در نظر دارد كه با بررسى زمينه هاى پيشرفت امّت اسلامى در زمان پيامبر اسلام و در قرون اوّليه و تطبيق آن با علل عقب ماندگى ملل مسلمان در قرون اخير، با استفاده از قرآن كريم، نهج البلاغة و احاديث شريف، ميزان تأثير اين عوامل را در سيادت و عزّت مسلمانان و يا انحطاط آنان، تا حدّ امكان، مشخّص نمايد. فصل هاى پنجگانه اين پايان نامه، بيانگر اين مطالب است.
موضوع مورد نظر در اين تحقيق، بررسى علل و عواملى است كه موجب انحطاط و عقب ماندگى مسلمانان شده و همين طور، عواملى كه باعث پيشرفت و عزّت و عظمت آنان در ابتداى دعوت اسلامى شد. طبيعى است كه در پرتو واقف شدن به چنين شناختى در نحوه تنظيم ارتباط در معاشرت فردى و جمعى و نهايتا ارتباط با ملل غير مسلمان ـ كه امروزه برخى از آنان خود را قيّم جهان مى دانند ـ تغييراتى حاصل خواهدشد و حتّى زندگى روزمرّه انسان هاى آن جامعه، دچار تغيير و تحوّل اساسى شده، افراد نسبت به سرنوشت ساير همنوعان و جامعه خويش، احساس تعهّد و مسئوليت پذيرى بيشترى مى نمايند. همچنين شناسايى راه هاى عقب افتادگى مى تواند به مثابه مشعلى
فروزان، فرا روى انسان هاى به استضعاف كشيده شده، نورافشانى كند و آنان را به سرچشمه هاى كرامت، عزّت و فضيلت، رهنمون شود. در واقع، اين اشاره به گذشته افتخارآميز در مدّتى خاص در گذشته، توأم با انحطاط در زمانى ديگر، نظاره اى به آينده روشن نيز خواهد بود.
در فصل اوّل كه با يك مقدّمه آغاز شده، نگارنده به بيان نكاتى از قبيل تاريخچه بحث، بيان مسئله، پرسش هاى تحقيقاتى، اهداف بحث، حدود و اهمّيت بحث و تعريف اصطلاحات پرداخته است.
در فصل دوم نيز نگارنده با ذكر منابع مورد استفاده در تحقيق، سير مطالعات خود را نشان مى دهد.
در فصل سوم، روش، رهيافت ، طرح و فن تحقيق، توضيح داده شده است.
فصل چهارم كه داراى چهار بخش است، به ارائه و تجزيه و تحليل اطّلاعات پرداخته است و نخست، در بخش اوّل، ضرورت بحث از موضوع، سيادت از ديدگاه قرآن كريم، اختصاص عزّت و كبريا به ذات حق، و طلب عزّت از غير خدا بررسى شده است.
در بخش دوم پايان نامه نيز مباحثى از قبيل وضعيت امّت پيامبر صلى الله عليه و آلهقبل از اسلام و عوامل پيشرفت مسلمانان، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
در بخش سوم، عوامل انحطاط مسلمانان شمرده شده كه در بين عوامل، به چهارده عامل عمده اشاره شده است.
در بخش چهارم نيز زوال و انهدام تمدّن ها از ديدگاه هاى مختلف، بيان شده است در اين زمينه، ديدگاه قرآن، نهج البلاغة و سپس جامعه شناسان، مدّ نظر نگارنده قرار گرفته است.
فصل پنجم، استنتاجات و پيشنهادهاى مربوط به عوامل پيشرفت و
پسرفت مسلمانان مطرح شده و يك نتيجه كلّى از بحث هاى فصل قبل بيان شده است.