۶۵ . دعا و بداء و رابطه آن با قضا و قدر با ملاحظه آيات و روايات، فرانك راسخى، كارشناسى ارشد فلسفه و كلام اسلامى، دانشكده الهيات و معارف اسلامى دانشگاه تهران، استاد راهنما: دكتر احمد بهشتى، استاد مشاور: دكتر نجفقلى حبيبى، ۱۳۷۱، ۱۳۹ص.

اين نوشتار، در مورد دعا و نقش حياتى آن در زندگى انسان است با توجّه به مباحث فرعى اى كه به دنبال خود مطرح خواهد ساخت. همچنين موضوعاتى مانند رابطه دعا و قضا و قدر و تغيير سرنوشت، كيفيت صحيح ارتباط با خدا، شرايط اجابت و عدم اجابت دعا، و بحث جبر و اختيار نيز مطرح شده است.
روش محقّق به اين ترتيب بوده كه در هر سه فصل، ابتدا با توضيح معناى لغوى و سپس معناى اصطلاحى واژه مورد بحث، سخن را آغاز مى كند و سپس با توجّه به آيات و روايات مستند، به توضيح و تبيين معناى صحيح كلامى و فلسفى مباحث اين فصول پرداخته است. تكيه بيشتر او در هر سه فصل بر استفاده از نظريات متكلّمان و فلاسفه و علماى شيعه بوده، علاوه بر اين كه نظر علماى اهل سنّت و ديگر فرق اسلامى در كتب ديگر نيز بررسى شده است.
اين پايان نامه، سه فصل دارد. در فصل اوّل به تناسب موضوع، بحث قضا و قدر مطرح شده و در ضمن تعريف لغوى و اصطلاحى هر يك، نظر فلاسفه و متكلّمان را در مورد قضا و قدر، اقسام آن، و رابطه علم خداوند با اين دو، و همچنين رابطه اين دو با تغييرناپذيرى در طبيعت، مطرح شده است.
بحث ديگر اين فصل، درباره جبر و اختيار و رابطه آن با بحث قضا و قدر است. عناوينى چون: نظريات جبريون، قانون علّيت و قضا و قدر، آزادى و اختيار انسان، تقدير و اراده انسانى، در اين قسمت به چشم مى خورد.
وى در قسمت ديگر اين بخش، نظر مفوّضه را در باب تفويض و همچنين نظر شيعه را در قول به «امر بين الأمرين» مطرح كرده و با استناد به آيات و روايات معصومان عليهم السلام اين فصل را پايان داده است.
فصل دوم، درباره «بداء» است، در اين فصل، ابتدا نظر شيعه در مورد بداء مطرح شده و پس از ذكر معناى بداء، تأثير اعمال در تغيير سرنوشت، از منظر آيات و روايات بررسى شده است. سپس اختلاف نظر در باب معناى بداء، به عنوان نزاع لفظى توضيح داده شده و با در نظر گرفتن اين كه در تشريع و تكوين،امكان نسخ وجود دارد و هيچ
منافاتى بين بداء و علم الهى نيست، شرحى درباره اجل و اقسام آن آمده و در پايان، نتايج نظرى و علمى بحث بداء و اعتقاد به آن، مطرح شده است.
فصل سوم، درباره دعاست. تبيين معناى واژه «دعا» و كاربرد آن و فوايد دعا كردن و اجابت دعا و شرايط آن، از جمله مسائل مطرح شده در اين فصل است. نگارنده، پس از بيان اشكالات مطرح شده توسّط معارضان و معاندان نسبت به اصل مسئله دعا، و ردّ هر كدام با ادلّه مربوط به آن، رابطه دعا با قضا و قدر را بررسى نموده و امكان تغيير قضا به وسيله دعا را با تمسّك به آيات و روايات بررسى نموده است. در پايان نيز دعا و تأثير آن در قرآن مجيد را مطرح كرده و توضيح داده است.