۵۵ . تواضع و تكبّر و مصاديق آنها در قرآن و حديث، فاطمه ايزدى، كارشناسى ارشد معارف، دانشگاه آزاد اسلامى نجف آباد، استاد راهنما: دكتر سيّد محمّدباقر حجّتى، استادان مشاور: دكتر عليرضا فيض و دكتر على مهدى زاده، [بى تا]، ۲۶۰ص.

موضوع نوشته حاضر، تواضع و تكبّر و مصاديق آنها در قرآن و روايات است. تواضع، از جمله صفات يك مؤمن است و اگر مسلمانى متواضع نباشد، نمى تواند خداى خود را عبادت كند و اصل اوّل دين را به صورت عملى به جا آورد.
نگارنده، به جهت خصوصيات ممتازى كه قرآن دارد، محور اصلى بحث را آيات قرآن قرارداده تا جاى هيچ گونه ترديدى در آن نباشد و قبل از بحث در آيات قرآن، واژه «تواضع» و «تكبّر» را در فرهنگ هاى لغت و بعد از آن در كتب اخلاقى و سپس در كلمات گهربار ائمه معصوم عليهم السلام جستجو كرده و بررسى نموده است.
اين پايان نامه از يك مقدّمه و پنج فصل تشكيل شده است. هر فصل نيز داراى بخش هاى مختلفى است.
مقدّمه، درباره شكل خلقت انسان، انتخاب و ويژگى هاى اوست.
نويسنده، فصل اوّل را به دو بخش تقسيم كرده است.
در بخش اوّل، مفهوم لغوى «تكبّر» را با استفاده از كتب لغت، بازگو مى كند و بخش دوم، به مفهوم لغوى تواضع مى پردازد. اين قسمت نيز با استفاده از همان منابع، تكميل مى گردد.
فصل دوم، درباره تواضع و تكبّر در كتب اخلاق است. در اين فصل، تفاوت بين عُجب و كبر، اصل و اسباب تكبّر، آثار كبر، اقسام تكبّر، درمان كبر، معيار تواضع و تكبّر و تواضع و مدح آن، مورد بحث قرار مى گيرد.
عنوان فصل سوم، «تواضع و تكبّر در آينه روايات» است كه در دو
بخش، توضيح داده شده است.
فصل چهارم، به تواضع و تكبّر در نهج البلاغة و بيان اندرزهاى امير مؤمنان مى پردازد.
در فصل پنجم، تواضع و تكبّر و انواع و مصاديق آنها در قرآن بررسى مى شود. اين فصل نيز از هشت بخش تشكيل شده است، شامل: تكبّر در برابر خداوند، در برابر پيامبران، در برابر مردم، و نيز: تواضع در برابر خداوند، پيامبران، و مردم، و تواضع مردم در قيامت و تواضع پيامبران در برابر مردم.
بخش نخست، درباره تكبّر در مقابل خداوند و دستْ مايه شيطان شدن و در نهايت، گرفتار كيفر و عذاب الهى شدن است.
بخش دوم، تكبّر بر پيامبران و شرح مصاديق آن در قرآن مجيد و بيان عاقبت آنها بيان شده است.
بخش سوم، تكبّر در مقابل خدا و پيامبران را بررسى مى كند. منشأ اين تكبّر، خود برتربينى سفيهانه است و نتيجه آن، استكبار به همه عوامل هستى.
بخش چهارم، درباره تكبّر بر مردم است كه باعث اجحاف به حقوق آنها و استثمارشان مى شود.
بخش پنجم، تواضع در قيامت را بررسى مى كند. در اين بخش، نويسنده خضوع در برابر بارى تعالى در روز قيامت را شرح مى دهد.
بخش ششم، درباره تواضع در مقابل خداوند، خشوع صابران و نمازگزاران و كسانى است كه لقاى پروردگار را باور دارند و در برابر آياتش اشك شوق مى ريزند.
بخش هشتم، درباره تواضع در برابر پيامبران است كه به عنوان نمونه، جريان حضرت سليمان نقل شده است.
بخش هفتم نيز مربوط به تواضع پيامبر صلى الله عليه و آله در برابر مؤمنان است كه شامل گذشت پبامبر خدا از تخلّفات مردم، گشودن بال تواضع در مقابل مؤمنان و فروتنى آن حضرت با مؤمنان مى شود.