۴۹ . ترجمه و تحقيق حكمت هاى منسوب به امير مؤمنان على عليه السلاماز كتاب «شرح نهج البلاغة»ى ابن ابى الحديد المدائنى، محمّد محبوبى راد، كارشناسى ارشد زبان و ادبيات عرب، دانشگاه آزاد اسلامى قم، استاد راهنما: دكتر محمّد جنتى فر، استاد مشاور: دكتر ابوالحسين امين مقدسى، ۱۳۸۰، ۱۰۶ص.

اين مجموعه،ترجمه گزيده اى از حكمت هاى منسوب به حضرت على عليه السلاماست كه از كتاب شرح نهج البلاغةى ابن ابى الحديد، انتخاب شده است.
ابن ابى الحديد، اين اثر ارزنده خود را در بهترين مقطع سنّى خود، يعنى ۵۸ سالگى شروع كرده و تصنيف اين كتاب، چهارسال و هشت ماه، به طول انجاميد. وى در ابتدا به شرح مشكلات لغوى و بيان معانى نهج البلاغة قناعت كرد؛ ولى بعدا آن را گسترش داد، به طورى كه شامل مباحث لغوى و نكات معانى و بيان و توضيح مشكلات صرفى و نحوى بود و در هر مورد، شواهد ديگرى از نظم و نثر، كه مؤيّد آن باشد، آورد و در هر فصل، كارها و وقايع تاريخى مربوط به آن را شرح داد. وى در مورد منابع تاريخى و كلامى، سعى كرده است كه از بهترين منابع گروه هاى مختلف، اعم از سنّى و شيعه، استفاده كند. اين روند در مباحث ديگر نيز مدّ نظر ابن ابى الحديد بوده است.
نكته ديگرى كه اشاره به آن لازم به نظر مى رسد، اظهار نظرهاى مختلف درباره مذهب ابن ابى الحديد است. برخى بر تشيّع او و گروهى ديگر بر سنّى بودنش اصرار ورزيده اند؛ ولى با دقّت در اظهارات صريح او به خوبى آشكار مى شود كه شيعه امامى نيست.
نويسنده در كتابش حكمت ها را در انتهاى جلد بيستم ذكر كرده است، كه حدود هزار حكمت است. وى اظهار كرده كه گرچه ممكن است برخى از اين حكمت ها از حضرت على عليه السلام نباشد؛ امّا بسيار نزديك و مشابه به كلام آن حضرت است. بنا بر اين، آنها را مكمّلى براى كتاب نهج البلاغة محسوب نموده است.
اين پايان نامه از يك مقدّمه و دو فصل تشكيل شده است.
در مقدّمه به تأثير اسلام بر زبان عربى و زندگى ادبى اعراب اشاره شده است و اهمّيت قرآن كريم و پيامبر صلى الله عليه و آله و حضرت على عليه السلام ، به عنوان اوّلين سرچشمه هاى ايجاد تحوّل در ادبيات دوره صدر اسلام، مورد
تأكيد قرار گرفته است.
در فصل اوّل، ابعاد مختلف زندگى حضرت على عليه السلام به عنوان بليغ ترين و فصيح ترين فرد در گفتار بعد از پيامبر اكرم، مطرح شده است. اين فصل از سه باب تشكيل شده است. باب اوّل، درباره زندگانى و شرح حال امير مؤمنان، صفات برجسته و فضائل و مناقب آن حضرت است. همچنين به مناسبت، اشاراتى نيز به اوضاع اجتماعى ـ سياسى دوران زندگانى حضرت در هنگام حيات پيامبر اكرم و بعد از وفات ايشان شده است.
نگارنده در باب دوم، به معرّفى كتاب شريف نهج البلاغة، گردآورنده آن، روش سيّد رضى در جمع آورى اين كتاب شريف، معرّفى شروحى كه درباره نهج البلاغة تدوين شده، و كيفيت طبقه بندى خطبه ها و نامه ها و سخنان حكمت آميز اين كتابْ پرداخته است.
در باب سوم، بلاغت على عليه السلام و ويژگى خطبه هاى آن حضرت، مدّ نظر نگارنده بوده كه در اين قسمت، مهم ترين علل و عوامل به وجود آورنده اين ويژگى ها در حضرت، توضيح داده شده و ويژگى هاى كتاب ارزشمند نهج البلاغة و همچنين بلاغت و زيبايى هاى كلام على عليه السلام با استفاده از كتب تاريخى و ادبى معتبر توضيح و تبيين شده است.
در فصل دوم، مهم ترين حكمت هاى منسوب به حضرت على عليه السلامانتخاب شده و با استفاده از فرهنگ هاى لغت گوناگون به فارسى روان ترجمه شده است. سپس اين حكمت ها در قالب نوزده باب گنجانده شده، كه شامل موضوعات اخلاقى، فرهنگى، اقتصادى، اجتماعى و سياسى است.