۳۲ . بررسى و تحليل از خطبه قاصعه و پيوند آن با زمينه هاى سياسى ـ اجتماعى كوفه، محمّدهادى ناجى، كارشناسى ارشد علوم قرآن و حديث ، دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربيت مدرّس، استاد راهنما: دكتر محمّدعلى مهدوى راد، استاد مشاور: ...، ۱۳۷۵، ۲۴۴ص.
«خطبه قاصعه»، طولانى ترين خطبه نهج البلاغه است كه مباحث مهم دينى و فرهنگى در آن منعكس شده است. بررسى وضعيت جامعه كوفه در روزگار انشاى خطبه و ارتباط محتوايى خطبه با جامعه كوفه، و بيان دردمندى و درماندگى در اين خطبه به چشم مى خورد. اين سخنرانى پُرشور، بيانگر درس اخلاق، تاريخ، اسرار عبادت بزرگ حج، شيطان شناسى و راه دفاع در مقابل او، مشكلات گريبانگير جامعه و راه حل هاى آن، جايگاه على عليه السلام در نزد نبى صلى الله عليه و آله و عبرت هاى ديگر است.
اين پايان نامه كه از سه فصل تشكيل شده، به شرح و بسط اين خطبه پرداخته است.
در فصل نخست، علاوه بر طرح مقدّماتى همچون: روش كار، شيوه تحقيق، پرسش هاى اصلى و فرضيات اوّليه، چشم انداز كلّى خطبه قاصعه ارائه شده است.
در فصل دوم، شهر كوفه از لحاظ تاريخى مورد بررسى قرار گرفته است و درباره تأسيس و علل تأسيس آن، دلايل حضرت امير عليه السلام براى انتخاب كوفه به عنوان مركز خلافت اسلامى، خصايص كوفيان و علل گم راهى آنان، بحث شده است.
با اين بيان كه كوفه شهرى است كه در حدود سال ۱۷ق، به روزگار حكومت عمر، شكل گرفت و شهرى است بدون سابقه قبلى، مردم آن سامان تلفيقى از عرب و عجم بودند كه هر يك، داراى شعب فراوان و داراى خُلق و خوى متفاوت بودند و شهرى بود كه با مقاصد نظامى گرايانه پديدار شد و همين روحيه، حوادث گوناگونى را ايجاد كرد. اين افراد سلاح مَدار، به علّت به دست آوردن ثروتى كه ناشى از فتوحات سرزمين هاى بزرگ بود، داراى روحيه زياده طلبى، رفاه زدگى و خواهان سلطه شده بودند و اين روال، در زمان على بن ابى طالب عليه السلامنيز وجود داشت تا جايى كه خير آنان در جمل، عنادشان در صفّين و. . . در تاريخ، مشهور است.
در فصل سوم، خطبه قاصعه مطابق با تقسيم محمّد عبده، به هفده بخش تقسيم شده و پس از ذكر هر بخش، شماى كلّى هر قسمت، بررسى مفاهيم واژه هاى دشوار آن، محتواى هر بخش و نتيجه گيرى كلّى از آنها ارائه شده است.
