۹۱ . مسلك اخباريه در شيعه، احسان قيصرى، كارشناسى ارشد الهيات و معارف اسلامى، دانشگاه آزاد اسلامى نجف آباد، استاد راهنما: دكتر على مهدى زاده، اساتيد مشاور: دكتر احمد پاكتچى و دكتر عليرضا فيض، ۱۳۷۱، ۲۶۳ص.
موضوع اين پايان نامه، پژوهشى در موضوع مسلك اخباريه است كه به بررسى اين مسلك در حوزه انديشه شيعه و نظرها و آرايى كه در مباحث اصولى و فقهى از جانب اخباريان مطرح گرديده، و نيز به جهت نقش و تأثيرى كه اين مسلك در پيدايش فرقه شيخيه داشته،
پرداخته شده است. در طول تاريخ اسلام، از آغاز تاكنون، همواره فِرق و مسالك متعدّدى به وجود آمده كه هر يك با توجّه به نوع و شكل عقايد و ديدگاهى كه در آنها مطرح بوده، تأثيرات كم و بيشى بر روى روند حركت مسلمانان داشته و دارند.
در اين ميان، مسلك اخباريه در شيعه از قرن يازدهم هجرى و توسط مولاّ محمّدامين استرآبادى، به شكلى بارز و آشكار، رونق گرفت و حملات شديدى بر عليه اصوليان و مجتهدان شيعه پديدار گشت.
در باب پيدايش انديشه اخباريگرى و مسلك اخباريه، آراى متعدّد و متفاوتى وجود دارد. بعضى ريشه آن را در اهل سنّت و در ميان فرقه «ظاهريه» و «اصحاب حديث» جستجو مى كنند و برخى نيز ريشه آن را در ميان قدماى محدّث شيعه (مانند شيخ كلينى و شيخ طوسى) دانسته اند، گروهى نيز پيدايش اخباريه را از قرن يازدهم هجرى و بر اساس آراى محمّدامين استرآبادى مى دانند.
موج اخباريگرى پس از وى، استمرار داشت تا اين كه مبارزه اى جدّى و اساسى بر عليه اين موج، توسط مجتهدان ـ كه در رأسشان مرحوم وحيد بهبهانى بود ـ صورت گرفت و ريشه اخباريگرى توسط وى و شاگردان و پيروانش زده شد.
اين تحقيق، شامل هفت فصل كلّى است:
نگارنده، در فصل اوّل، به جهت اهمّيت بسيار زياد بحث اجتهاد و موضعگيرى خاصّ اخباريان در اين باره، به بررسى پيدايش اجتهاد در ميان اهل سنّت و مكتب تشيّع پرداخته است. وى براى تبيين مطلب نگاهى به عمل به احكام در زمان پيامبر صلى الله عليه و آلهو پس از رحلت آن حضرت و جعل احاديث از قول پيامبر صلى الله عليه و آله و پيدايش رأى و قياس و سير تكاملى اجتهاد در طول تاريخ و پيدايش مدرسه رأى و حديث و اجتهاد در شيعه و خاستگاه عقلى اجتهاد و سرچشمه هاى قوانين شرعى در فقه داشته است.
در فصل دوم، پيدايش اخباريه و ريشه هاى اخباريگرى و آراى گوناگونى كه در اين باب وجود دارد، مورد بررسى قرار گرفته و با بيان تفاوت اخباريت پيشينيان با اخباريت استرآبادى، برخى از علل و عوامل فكرى و اجتماعى مؤثر در پيدايش اخباريه نوين و ادوار اخباريگرى و اخباريه بيان شده است.
فصل سوم، به اختلافات و تفاوت هاى ميان اخباريان و اصوليان و ديدگاه هاى عمده اخباريان اختصاص دارد و در اين زمينه، با نقل اقوال، جايگاه اجتهاد و قرآن و اخبار و علم اصول و رجال نزد اخباريه توضيح داده شده است.
در فصل چهارم، نگاهى گذرا به زندگانى بعضى از اخباريان تندرو و متعصّب شده است و فصل پنجم، درباره اخباريان ميانه رو توضيحاتى داده شده است.
در فصل ششم، بحث از جبهه مقابل، يعنى اصوليان است و در فصل هفتم نيز بررسى تأثيرات اخباريگرى، محل هاى رواج و گسترش اخباريگرى، تأليف كتب روايى در عصر اوج اخباريگرى، رابطه مسلك شيخيه با اخباريه و در پايان، بررسى و مقايسه برخى از عقايد شيخيه و اخباريه، مورد بررسى قرار گرفته است.
