۴۴ . تحقيقى پيرامون شخصيت و كتاب رجالى ابن غضائرى، محمّدرضا آرام، كارشناسى ارشد پيوسته علوم قرآن و حديث، دانشكده معارف اسلامى و ارشاد دانشگاه امام صادق عليه السلام ، استاد راهنما: آيه اللّه محمّدهادى معرفت، استاد مشاور: استاد على اكبر غفّارى، ۱۳۷۵، ۹۴ص.

مطالب مورد بحث در اين پايان نامه، نقد و بررسى، ارائه ديدگاه ها و تحليل هاى مختلف در باب كتاب رجالى ابن غضائرى، معيار و ملاك وى در جرح و تعديل راويان حديث، بيان ديدگاه هاى مختلف ابن غضائرى درباره ضعفا، و بيان اين نتيجه است كه توثيقات و تضعيفات ابن غضائرى مستند به حسّ و شهود و سماع از مشايخ و ثقات نبوده؛ بلكه مستند به حدس و استنباط است.
اين پايان نامه از يك مقدّمه و سه فصل و يك خاتمه تشكيل شده است. در مقدّمه، نگارنده، نگاهى اجمالى به تاريخ تدوين كتب رجالى شيعه تا قبل از زمان تأليف رجال ابن غضائرى دارد و از آن جا كه ابن غضائرى و كتاب رجالى وى از ديرباز، مورد نقد و بررسى محافل علمى، مخصوصا علماى رجال بوده و هست، لذا قبل از پرداختن به ارائه ديدگاه ها و تحليل هاى مختلف در باب كتاب رجالى وى، در فصل اوّل به شخصيت و احوال ابن غضائرى پرداخته و به اين نكته اشاره دارد كه زندگى وى، در هاله اى از ابهام قرار دارد؛ زيرا در منابع رجالى شيعه (مانند الفهرست، رجال الطوسى، رجال النجاشى و آثار متأخّرى كه به استناد اين منابع نوشته شده اند) شرح حالى از وى به دست داده نشده است. فقط نجاشى در برخى از نقل قول هايى كه از وى نموده، به زندگى و دانش وى اشاراتى كرده است.
وى، اين فصل را به دو بخش تقسيم كرده كه در بخش اوّل، به عنوان مقدّمه تحقيق درباره عنوان «ابن غضائرى» و سپس زندگى نامه احمد بن حسين بن عبيداللّه غضائرى، و مشايخ و تأليفات وى دارد. شيخ
ابوالحسن احمد، فرزند حسين بن عبيداللّه بن ابراهيم، از علماى بزرگ شيعه در قرن پنجم هجرى و از شيوخ محدّثان اماميه و محقّقان جليل است. وى از شاگردان پدرش حسين، معروف به غضائرى (م ۴۱۱ ق) و شريك بحث ابوالعباس احمد نجاشى (۳۷۲ ـ ۴۵۰ ق) بوده است.
در بخش دوم نيز بحثى اجمالى درباره زندگى حسين بن عبيداللّه غضائرى و اساتيد و شاگردان و تأليفات و ديدگاه علما درباره وى مطرح شده است.
فصل دوم، درباره كتاب رجالى ابن غضائرى و معيار و ملاك وى در جرح و تعديل راويان حديث و اكثار وى در جرح ثقات است، و اين كه عدّه اى از علما معتقدند كه ابن غضائرى در تضعيف و جرح، مستند به شهادت و سماع نيست؛ بلكه او بعد از دقّت در روايات افراد، بر اجتهاد خويش اعتماد مى كرد. لذا هرگاه بر حسب اعتقاد خويش، روايتى را شامل غلو و اغراق مى دانست، آن روايت را ضعيف مى دانست.
در فصل سوم نيز ديدگاه هاى مختلف درباره كتاب الضعفاء ابن غضائرى بيان شده و برخى از آنان، مورد نقد و بررسى و تحليل قرار گرفته اند. مجموعه اين ديدگاه ها در دو بخش تقسيم بندى شده است: ۱ . ديدگاه هاى قدما، ۲ . ديدگاه هاى متأخّران.