۴۱ . تأثير روحى، اخلاقى ذكر از ديدگاه قرآن و معصومان عليهم السلام، محبوبه محمّدى، كارشناسى ارشد الهيات و معارف اسلامى، دانشگاه آزاد اسلامى اراك، استاد راهنما: حجه الاسلام محمّد جعفر امامى، استاد مشاور: دكتر محمّد مهدى گرجيان، ۱۳۷۵، ۱۱۴ص.

اين تحقيق بر آن است كه با تفحّصى عميق، تأثير روحى، اخلاقى ذكر خداى تعالى در نهاد بشر را با استفاده از آيات قرآن مجيد و روايات معصومان عليهم السلام و با تأكيد بر استفاده از تفاسير شيعه و سنّى از آغاز تاكنون كه منابع عظيم اسلامى هستند، مورد بررسى قرار دهد، تا گامى در جهت حلّ مشكلات عديده انسانِ قرن حاضر از جهت روحى بردارد.
از آن جا كه بشر قرن حاضر، دست خوش نگرانى ها و اضطراب هاى عميق روحى است و هر روز بر بيمارى هاى روحى و عصبى او افزوده مى شود، درحالى كه كامل ترين دين هاست و به حق، داعيه سعادت دنيوى و اخروى بشر را دارد و دستيابى به آن را به شرط متخلّق شدن به اخلاق اسلامى مى داند، لذا ضرورى است كه موانع سعادت بشر، شناخته شود و مهم ترين راه دستيابى به اطمينان و آرامش روحى از نظر اسلام، بررسى و دستورالعمل آن به كار گرفته شود.
از احاديث بسيارى كه در ذيل آيات مربوط ذكر آمده، مشخّص مى شود كه ارتباط اجتناب ناپذيرى بين ياد خداى متعال، اطمينان، هدايت و نشاط روح و قلب وجود دارد. پس لازم است بر اساس نقل و عقل، شناخت صحيحى نسبت به خدا باشد تا حقيقت ذكر، آن چنان كه بايد در وجود ذاكر تأثير بگذارد و طى مراحل كمال در پرتو ذكر براى انسان محقّق شود و نيز مسائلى مانند: رابطه ذكر و علم، ذاكران و تاريخ، ولو اجمالاً، دانسته شود.
اين موضوع، طى پنج فصل در پايان نامه اين محقّق، عرضه شده است:
وى در فصل اوّل، ارزش و اهمّيت موضوع و سوابقى از مطالعات خود را تحليل نموده است.
در فصل دوم، منابع اصلى برگزيده، مورد نقد و بررسى قرار گرفته است.
در فصل سوم، چگونگى و حيطه تحقيق، عنوان شده است.
در فصل چهارم، كه شامل دو بخش است، نگارنده، يافته هاى خود را عرضه نموده است. وى در بخش اوّل، ابتدا به بررسى مفهوم ذكر پرداخته و سپس دلايلى از قرآن و روايات را با توجّه به تفاسير برگزيده و شرح احاديث عنوان نموده، تا ثابت كند ذكر، واجب عقلى است.
وى در اين بخش، تأثيرات مختلف ذكر را بررسى نموده و اُسوه هاى
متعالى ذكر را معرّفى كرده است. سپس عوامل بازدارنده ذكر را مطرح ساخته و راه كسب اين خُلق متعالى را تفصيلاً بيان كرده است. در پايان اين بخش نيز خالق سبحان را كه مذكورِ ذكر است، با استفاده از كلام خداوند و روايات، معرّفى نموده تا حقيقت ذكر، آن چنان كه شايسته كمال انسان است، محقّق شود و بر اساس بينش و معرفت، استوار گردد.
نگارنده، در بخش دوم اين فصل، نقطه مقابل ذكر را كه غفلت است، بررسى نموده و تأثيرات آن را ذكر كرده است. در اين راستا، تأثير غفلت در جهان امروز را مطرح كرده و راه گريز از آن را با استفاده از كلام هدايتگر الهى و سخنان گهربار معصومان عليهم السلام و همچنين نظريات برخى از دانشمندان اسلامى و غربى مطرح كرده است.
در فصل پنجم، نتايج مطالب عرضه شده، در چهار قسمت بيان شده و سپس، توصيه هايى در زمينه تحقيق عرضه داشته است.
اين فصل، در پايان، شامل كتاب نامه است كه نگارنده، شصت منبع مورد استفاده خود را در آن ثبت نموده است.