نگاهى به احاديث «إنّ الأرض على الحوت» ^۱

در مجموعه هاى حديثى شيعه و اهل سنّت ، احاديث چندى به چشم مى خورند كه بر قرار گرفتن زمين بر پشت ماهى دلالت دارند . درباره اين احاديث ، از سه منظر كلى مى توان به مطالعه و بررسى پرداخت :
اوّل ، بررسى تاريخى اين احاديث ، در مصادر حديثى شيعه و اهل سنّت ؛
دوم ، بررسى اسناد و مدارك ؛
سوم ، بررسى آرا و ديدگاه ها در مواجهه با اين احاديث.
بر اين اساس ، مطالب اين نوشتار ، در سه قسمت ارائه مى گردد:

يك. احاديث «إنّ الأرض على الحوت» در مصادر حديثى شيعه و اهل سنّت

اين مضمون در كتاب هاى حديثى ، يكى به هنگام بيان چگونگى آفرينش زمين و آسمان طرح شده است و ديگرى به هنگام بيان اسباب و علل وقوع زلزله در زمين. بررسى كلّى مصادر حديثى ، نشان مى دهد كه اين حديث ، در مصادر اوليه ^۲ حديث شيعه و اهل سنّت ، منقول است و تعداد اين روايت ها، با منظور كردن مكرّرات ، ۲۲ حديث است كه از اين ميان ، سيزده حديث در مصادر حديثى شيعه و نه حديث در