مكتوبات ايشان قرار مى گيرد ، امّا از آن رو كه در منابع حديثى و تاريخى ، به نام امام على عليه السلام مشهور شده، در مكتوبات حديثى آن حضرت آورده مى شود.
۵ . آنچه از سخنان ائمه توسط ديگرانْ گردآورى شده و به اشتباه، برخى آن را در شمار مكتوبات مى آورند (چون : نهج البلاغة ، صحيفههاى ثانيه به بعد و ديوان ها) ، از شمار مكتوبات خارج اند.
۶ . از سه امامِ حسن ، حسين و جواد عليهم السلام ، مكتوبى نقل نشده است .
۷ . مواردى كه در انتساب آنها شكّ و ترديد وجود دارد، در اين مجموعه ، فهرست مى شوند تا زمينه پژوهش هاى بعدى آنها فراهم شود .
۸ . موارد تداخل (آن جا كه محرز شود) ، حذف مى گردند و اگر احتمال تعدّد باشد، با اشاره بدين مسئله ، ثبت مى شوند ، تا در پژوهش هاى بعدى ، وضعيت آنها معلوم گردد.
۹ . مواردى كه تاكنون ، عدم انتساب آنها به ائمه عليهم السلام محرز شده ، اگر در منابعْ منسوب شده ، درج مى گردد .
۱۰ . برخى از پژوهشگران، در شمار مكتوبات حديثى ائمه عليهم السلام ، عناوينى چون «نسخة» و «نسخة أحاديث» را ثبت كرده اند كه به نظر ، جاى تأمّل دارد. شرح آن چنين است .
خطيب بغدادى (م ۴۶۳ق) در تعريف نسخه مى نويسد :
لأصحاب الحديث نسخة مشهورة كلّ نسخة منها تشتمل على أحاديث كثيرة يذكر إسناد النسخة فى المتن الأوّل منها ثمّ يقول فيما بعده : بإسناده ... إلى آخرها. ^۱
يعنى احاديثى كه راوى ، با يك سندْ نوشته و در يك جزوهْ فراهم آورده ، نسخه ناميده مى شوند.

و كان عند جعفر الصادق بن محمّد الباقر رسائل و أحاديث و نُسَخ .
روشن است كه نمى خواهد يك كتاب را معرفى نمايد ؛ بلكه مراد، عنوانى كلّى و عام است .

معيارهايى چند

برپايه مباحث گذشته در تاريخچه و فهرست هاى ارائه شده و نيز لغزش هاى موجود در اين آثار ، مى بايد مكتوبات حديثى را با نشان دادن معيارهايى تعريف كرد و از تداخل ها كاست ، تا به تعريفى جامع و مانع دست يافت .
نكاتى كه به نظر مى رسد در دستيابى به چنان تعريفى نقش دارند، عبارت اند از :
۱ . مراد از مكتوبات حديثى ، آن دسته از نوشته هايى است كه به عنوان كتاب ، رساله و يا نسخه ، تلقّى شده اند . از اين رو ، مكتوباتى كه به عنوان «نامه» محسوب مى شوند و ملّا محسن فيض كاشانى و مرحوم احمدى ميانجى ، به عنوان مكاتيب الأئمّة گرد آورده اند، از اين موضوع خارج اند ، گرچه تعيين مرز دقيق ميان آنها قدرى دشوار است و فعلاً با مسامحه بدانها نظر مى شود.
۲ . مكتوب حديثى برپايه مبانى كلامى شيعه ، بر چيزى اطلاق مى گردد كه از ائمّه عليهم السلام به صورت مكتوب ، صادر شده باشد و تفاوت نمى كند در چه موضوع يا زمينه اى باشد.
۳ . موارد املاى ائمه و كتابت شاگردان آنان نيز جزو مكتوبات حديثى به شمار مى رود . بر اين مطلب، علامه امين ، در عبارت منقول سابق ^۱ و نيز استاد جلالى اشاره دارند. ^۲
۴ . كتاب على و صحيفة على ، گرچه به املاى پيامبر صلى الله عليه و آله بود و طبق ضابطه دوم ، در شمار