۱ . در كتاب أعيان الشيعة ، گاه ميان مؤلّفات ائمّه و گردآورى هاى ديگران از سخنان ايشان ، خلط شده است . مثلاً در ذيل : «مؤلّفات على بن الحسين» از الصحيفة الثالثة تا الصحيفة الخامسة نام مى برد و تصريح دارد كه گردآورنده آنها چه كسانى بوده اند. ^۱
البته ايشان در مواردى نيز به تفكيك اين دو نوع ، تصريح دارد . مثلاً برى مؤلّفات امير مؤمنان ، دو عنوان آورده است : «مؤلّفات أمير المؤمنين» و «الكتب المجموعة من كلامه». ^۲
۲ . در كتاب هاى أعيان الشيعة ، تدوين السنّة الشريفة والمعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحارالأنوار ، مواردى با عنوان هاى : نسخة ، كتاب ومسائل ، به صورت مكرّر ، درباره يك امام آمده است، با آن كه به ظنّ قوى ، اينها با هم تداخل دارند و نبايد آنها را عناوين مستقل تلقّى كرد . در اين باره ، علّامه امين در أعيان الشيعة چنين احتمالى را مطرح ساخته است:
و هناك كتب مروية عن الصادق عليه السلام جمعها أصحابه مما رووه عنه، فيصح بهذا الاعتبار نسبتها إليه؛ لأن الإملاء أحد طرق التأليف ، وقد ذكر خمسة منها النجاشى، وذكر سنده إليها، ويحتمل تداخلها مع بعض ما تقدّم. ^۳
البته به نظر ما اين آثار را نبايد در شمار مؤلّفات ائمه به حساب آورد ؛ بلكه اين آثار ، نوشته هاى ياران و شاگردان ايشان است و با اين توضيح ، ديگر تداخل و تكرارى هم به ميان نمى آيد .
۳ . در مقدمه المعجم المفهرس لألفاظ أحاديث بحار الأنوار ، يكى از آثار امام صادق عليه السلام «نسخ» معرفى شده ^۴ و از كتاب ابن حجر نقل شده است ، با آن كه سخن ابن حجر چنين است :
و لجعفر أحاديث و نُسَخ. ^۵

ائمه عليهم السلام در تدوين و كتابت حديث پرداخته شده و در ضمن آن ، به برخى آثار و مكتوبات آنان نيز اشاره شده است .
از آن رو كه نويسنده، بنا بر استقصا نداشته و آنچه معرفى كرده ، در منابع پيش از آن ، ياد شده است ، از ذكر فهرستوار آثار ، صرف نظر مى شود.

۷ . معرّفى برخى آثار منسوب به امام صادق عليه السلام

در مجله كيهان انديشه ، مقاله اى با عنوان «معرفى برخى آثار منسوب به امام صادق عليه السلام » نوشته آقاى على اكبر ضيايى ، منتشر شد ^۱ كه فهرست آن آثار ، بدين شرح است :
۱ . خواص القرآن الكريم يا منافع القرآن ، ۲ . صحائف الإمام الصادق ، ۳ . ذكر مناظرة جعفر الصادق لبعض الشيعة فى التفصيل بين أبى بكر و على عليه السلام ، ۴ . رسالة يعلم منها اختيارات الأيّام النحسة والجيدة ، ۵ . رسالة جعفر بن محمّد الصادق فى الكيمياء ، ۶ . الرسالة المفضلية والاتّكال على بارئ البريّة ، ۷ . الصراط ، ۸ . الهفت والأظلة يا الهفت الشريف .
نويسنده مقاله ، اين عناوين را بر اساس نسخه هاى موجود در كتاب خانه هاى سوريه ، تنظيم نموده است و البته خود ، تصريح مى كند كه از اين كتب و رساله ها در كتب مأخذ ، ذكرى به ميان نيامده است. ^۲

بررسى لغزش ها

در منابع ياد شده ، پاره اى از لغزش ها وجود دارند كه اشاره به آنها ، در تحرير مسئله و روشن شدن موضوع بحث ، دخالت دارند . از اين رو ، نخست به برخى از آن لغزش ها اشاره مى كنيم و سپس به تحرير مسئله و موضوع اين مقاله مى پردازيم.