هشدار قرآن

قرآن كريم، با تأكيد بر ضرورت تداوم نهضت علمى و فرهنگى اسلام، به مسلمين هشدار داد كه مبادا پس از پيامبر اسلام، به عصر جاهليتِ قبل از اسلام بازگردند :
وما محمّد إلاّ رسول قد خلت من قبله الرّسل أفإن مات أو قتل انقلبتم على أعقابكم. ^۱ و محمد، جز فرستاده اى كه پيش از او [هم] كه پيامبرانى [آمدند] و گذشتند، نيست. آيا اگر او بميرد و يا كشته شود، از عقيده خود بر مى گرديد؟
اين آيه و نيز مفهوم آيه ۳۳ سوره احزاب :
ولا تبرجن تبرج الجاهليّة الاُولى. و مانند روزگار جاهليت قديم، زينتهاى خود را آشكار مكنيد.
طبق تفسير امام باقر عليه السلام : ـ «أي سيكون جاهلية اُخرى» ـ اشاره به تجديد حيات جهل در تاريخ اسلام است. آن حضرت، در اين باره مى فرمايد :
بعثت بين جاهليتين، لأخراهما شرّ من أولاهما. ^۲
ميان دو جاهليت برانگيخته شدم؛ همانا دومى بدتر از اولى است.

1.سوره آل عمران، آيه ۱۴۴.

2.الأمالي الخميسيّة ، ج ۲، ص ۲۷۷.

خردگرايي در قرآن و حديث

422

پژوهشى در اسباب بازگشت به جاهليت

از ديدگاه قرآن كريم و احاديث اسلامى، دوران رسالت رسول اكرم صلى الله عليه و آله، عصر حاكميت عقل و علم، و دوران پيش از بعثت آن حضرت ، عصر جاهليت است . فلسفه اين نامگذارى، آن است كه پيش از بعثت آن حضرت، به دليل تحريف اديان آسمانى، مردم، راهى براى شناخت حقايق هستى و برنامه صحيح زندگى نداشتند، و آنچه به نام دين بر جوامع مختلف بشر تحميل مى شد ، همراه با موهومات و خرافات بود و اديان تحريف شده، ابزارى بودند براى حكومت و سودجويى سلطه جويان مستكبر و مرفّهان بى درد .
بعثت مبارك رسول اللّه صلى الله عليه و آله، آغاز عصر علم بود و اساسى ترين مسئوليت ايشان، روشن كردن حقايق براى مردم و آشنا ساختن آنان با برنامه هاى صحيح زندگى و مبارزه با تحريف اديان گذشته و موهوماتى بود كه به نام دين به جامعه عرضه مى شد. پيامبر صلى الله عليه و آله خود را براى مردم، پدرى مهربان و معلّمى دلسوز مى دانست و مى فرمود:
إنّما أنا لكم مثل الوالد، اُعلّمكم . ^۱
همانا من براى شما مانند پدرم؛ شما را آموزش مى دهم.
او از طرف پروردگار، نبوّت خود و برنامه هايى كه براى روش صحيح زندگى آورده ، منطبق با موازين عقلى و علمى معرّفى مى كرد كه اگر دانشمندان درصدد شناخت آن برآيند، به روشنى مى توانند صداقت او را درباره ارتباطش با مبدأ هستى درك كنند:
ويرى الّذين اوتوا العلم الّذي اُنزل إليك من ربك هو الحقّ ويهدي إلى صراط العزيز الحميد. ^۲ و كسانى كه از دانشْ بهره يافته اند، مى دانند كه آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده، حق است و به راهِ آن عزيزِ ستودهْ [صفات]، راهبرى مى كند.
و بر اين اساس، مردم را از پيروى آنچه بدان علم ندارند، به شدّت برحذر مى داشت و اين آيه را بر آنان تلاوت مى فرمود :
ولا تقف ما ليس لك به علم إن السمّع والبصر والفؤاد كان عنه مسؤولاً. ^۳ و چيزى را كه بدان علم ندارى، دنبال مكن؛ زيرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد .

1.مسند ابن حنبل ، ج ۳، ص ۵۳ (ح۷۴۱۳)؛ سنن النسائي، ج۱، ص ۳۸؛ سنن ابن ماجه ، ج ۱، ص۱۱۴ و ۳۱۳ .

2.سوره سبأ، آيه ۶ .

3.سوره اسراء، آيه ۳۶ .

نام منبع :

خردگرايي در قرآن و حديث

سایر پدیدآورندگان :

محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1378

نوبت چاپ :

اول

در این اثر موضوع عقل و جهل از نگاه قرآن و سنّت بررسی می‌شود. مؤلّف در این مجموعه تلاش کرده تا تمامی روایات مربوط به موضوعات اصلی و فرعی مورد بررسی خود را از مصادر کهن و جامع روایی شیعه و اهل سنّت گزینش نماید و با حذف احادیث مکرر، به تنظیم آن‌ها بپردازد.
کتاب در دو بخش سامان یافته است: بخش نخست، عقل (خِرد) را از دیدگاه آیات قرآن و احادیث، مورد بررسی قرار می‌دهد که خود به هفت فصل تقسیم می‌شود: شناخت عقل؛ ارزش خرد، تعقل (خِردورزی)؛ عوامل رشد عقل؛ نشانه‌ها و آثار عقل؛ آسیب‌های عقل؛ وظایف خردمند.
بخش دوم، به جهل (نادانی) می‌پردازد و در آن مباحثی چون: معنای جهل، پرهیز دادن از جهل، انواع جاهلان، نشانه‌های جهل و وظایف جاهل، مطرح شده است. در انتهای این بخش، جاهلیت نخست، جاهلیت دیگر و پایان جاهلیت، مورد بحث قرار گرفته، که شامل مباحثی تاریخی و ناظر به قبل از بعثت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، پس از ایشان و دوران ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است.

نتیجه جستجو برای « »