و : كشتزارها و دامها را بين خدا و بُتان تقسيم كردن

قرآن

و [مشركان] براى خدا از آنچه كِشت و دامها كه آفريده است، سهمى گذاشتند ، و به پندار خودشان گفتند : اين، ويژه خداست و اين، ويژه بُتان ما . پس آنچه خاصّ بتانشان بود به خدا نمى رسيد ، و[لى] آنچه خاصّ خدا بود، به بتانشان مى رسيد ؛ چه بد داورى مى كنند .

و به زعم خودشان گفتند : اينها دامها و كشتزار[هاى] ممنوع است كه جز كسى كه ما بخواهيم، نبايد از آن بخورد ، و دامهايى است كه [سوار شدن بر] پشت آنها حرام شده است ؛ و دامهايى [داشتند] كه [هنگام ذبح،] نام خدا را بر آن[ها ]نمى بردند، به صرف افترا بر [خدا ]به زودى [خدا] آنان را به خاطر آنچه افترا مى بستند، جزا مى دهد .

و از آنچه به ايشان روزى داديم ، نصيبى براى آن [خدايانى] كه نمى دانند [چيست]، مى نهند . به خدا سوگند كه از آنچه دروغ بر مى بافتيد ، حتما سؤال خواهيد شد .

بيان :

عقيده جاهلانه به شريكان متعدد (اصنام) براى خداوند ، اعراب را بر آن مى داشت تا به بناى بتكده و تأمين معاش خدمتگزاران آنها روى آورده، آنان را شريك زندگى خود قرار دهند و در دارايى عمده خود، «دام و زراعت» را با آنان تقسيم كنند و نصيبى را براى آنان در كنار سهم خداوند، معيّن كنند؛ سهم خداوند را به مصارف عمومى، همچون اطعام مهمانان و در راه ماندگان مى رساندند و نصيب اصنام را در اختيار خدمتگزاران بتها مى گذاردند.
افزون بر اين، خدمتگزاران پر طمع و حريص بتكده ها، هر گاه آفتى به زراعت مى رسيد و يا رشد كمترى مى كرد و يا با نصيب خداوند مخلوط مى گشت، با ترفند مكّارانه «خدا غنى است»، سهم خود را به تمام و كمال، استيفا مى كردند و كسرى آن را از سهم خداوند، جبران مى كردند و هيچ گاه در جهت جبران سهم خداوند از سهم اصنام برنمى آمدند. اين كاهش و افزونى در محصول، گاه نتيجه ترفندهاى پيشين بود؛ بدين گونه كه هنگام آبيارى، اگر آب زمينى كه نصيب خداوند در آن كِشت شده بود، به زمين اصنام مى رفت، جلوى آن را نمى گرفتند؛ امّا در حالت عكس آن، آب را مى بستند.
سنّت پوشالى تقسيم و تشريك، در دام نيز جريان داشت كه در بيان فصل پيشين به آن اشاره شد.

و : تَقسيمُ الحَرثِ وَالأَنعامِ بَينَ اللّهِ وَالأَصنامِ

الكتاب

«وَجَعَلُواْ لِلَّهِ مِمَّا ذَرَأَ مِنَ الْحَرْثِ وَالْأَنْعَـمِ نَصِيبًا فَقَالُواْ هَـذَا لِلَّهِ بِزَعْمِهِمْ وَهَـذَا لِشُرَكَآئِِنَا فَمَا كَانَ لِشُرَكَآئِهِمْ فَلاَ يَصِلُ إِلَى اللَّهِ وَمَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلَى شُرَكَآئِهِمْ سَآءَ مَا يَحْكُمُونَ .»

«وَقَالُواْ هَـذِهِ أَنْعَـمٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌ لاَّ يَطْعَمُهَآ إِلاَّ مَن نَّشَآءُ بِزَعْمِهِمْ وَأَنْعَـمٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا وَأَنْعَـمٌ لاَّ يَذْكُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا افْتِرَآءً عَلَيْهِ سَيَجْزِيهِم بِمَا كَانُواْ يَفْتَرُونَ ^۱ .»

«وَ يَجْعَلُونَ لِمَا لاَ يَعْلَمُونَ نَصِيبًا مِّمَّا رَزَقْنَـهُمْ تَاللَّهِ لَتُسْـئَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَفْتَرُونَ ^۲ .»