343
خردگرايي در قرآن و حديث

۱۱۰۲.امام على عليه السلامـ در حكمتهاى منسوب به ايشان ـ: با نادان، نزاع مكن .

۱۱۰۳.امام على عليه السلام :با ابلهان، نزاع مكن و دلباخته زنان مشو ؛ زيرا اين خصلتها ، خردمندان را خوار گرداند .

۱۱۰۴.امام باقر عليه السلام :مردمان دو گروه اند : مؤمن و نادان؛ به مؤمن، آزار مرسان و نادان را جاهل مشمار، كه مانند او باشى .

ج : بردبارى

۱۱۰۵.پيامبر صلى الله عليه و آله :سه خصلت است كه اگر در كسى نباشد ، كارى [درست] از او به انجام نرسد : پرهيزكارى كه او را از نافرمانى خداوند ، بازدارد ؛ اخلاق كه با مردم، مدارا كند ؛ و بردبارى كه با آن، نادانىِ جاهل را پاسخ دهد .

۱۱۰۶.امام على عليه السلام :خود را رسوا مسازيد، بدان جهت كه خشم خود را فرو نشانيد . اگر نادانى با شما نادانى كرد، بردبارى شما بايد آن را درپوشاند .

۱۱۰۷.امام على عليه السلامـ در سفارش به امام حسن عليه السلام ـ: سفارش مى كنم تو را به بخشيدن گناهِ [ديگران]، فرو خوردن خشم ، ارتباط با خويشاوندان، و بردبارى، هنگام برخورد با نادان .

۱۱۰۸.امام على عليه السلام :تحمّل نادان ، صدقه است .

۱۱۰۹.امام على عليه السلام :مؤمن، بردبار است و نادانى نكند ، و اگر با نادانى با او رفتار شود، بردبارى به خرج دهد .

۱۱۱۰.موسى بن محمّد محاربىاز مردى نقل مى كند : مأمون به امام رضا عليه السلام گفت : «آيا شعر نقل مى كنى؟» . فرمود : «بسيار در خاطر دارم» . گفت : «بهترين شعرى كه در باره بردبارى، در خاطر دارى، بيان كن» . امام رضا عليه السلام فرمود : «اگر به نادانىِ انسانى پايين تر از خود، گرفتار گردم ، مانع از آن مى شوم كه نفسم با نادانى پاسخ دهد ؛ و اگر با همتاى خود در خردمندى من برخورد كنم ، بردبارى پيشه سازم ، تا از همانندم برتر باشم ؛ واگر با بالاتر از خويش، در دانش و خرد، مواجه گردم ، براى او حقّ پيشتازى و فضيلت قائل ام» . مأمون گفت : «چه زيباست اين شعر ؛ چه كسى آن را سروده است ؟». امام عليه السلام فرمود : «برخى جوانان ما» .


خردگرايي در قرآن و حديث
342

۱۱۰۲.الإمام عليّ عليه السلامـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: لا تُنازِع جاهِلاً ۱ .

۱۱۰۳.عنه عليه السلام :لا تُنازِعِ السُّفَهاءَ ولا تَستَهتِر بِالنِّساءِ ، فَإِنَّ ذلِكَ يُزري بِالعُقَلاءِ ۲ .

۱۱۰۴.الإمام الباقر عليه السلام :النّاسُ رَجُلانِ : مُؤمِنٌ وجاهِلٌ ، فَلا تُؤذِ المُؤمِنَ ، ولا تُجَهِّلِ الجاهِلَ فَتَكونَ مِثلَهُ ۳ .

ج : الحِلم

۱۱۰۵.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :ثَلاثٌ مَن لَم يَكُنَّ فيهِ لَم يَتِمَّ لَهُ عَمَلٌ : وَرَعٌ يَحجِزُهُ عَن مَعاصِي اللّهِ ، وخُلُقٌ يُداري بِهِ النّاسَ ، وحِلمٌ يَرُدُّ بِهِ جَهلَ الجاهِلِ ۴ .

۱۱۰۶.الإمام عليّ عليه السلام :لا تَفضَحوا أنفُسَكُم لِتَشفوا غَيظَكُم ، و إن جَهِلَ عَلَيكُم جاهِلٌ فَليَسَعهُ حِلمُكُم ۵ .

۱۱۰۷.عنه عليه السلامـ مِن وَصِيَّتِهِ لِلحَسَنِ عليه السلام ـ: اُوصيكَ بِمَغفِرَةِ الذَّنبِ ، وكَظمِ الغَيظِ ، وصِلَةِ الرَّحِمِ ، وَالحِلمِ عِندَ الجاهِلِ ۶ .

۱۱۰۸.عنه عليه السلام :اِحتِمالُ الجاهِلِ صَدَقَةٌ ۷ .

۱۱۰۹.عنه عليه السلام :المُؤمِنُ حَليمٌ لا يَجهَلُ ، وإن جُهِلَ عَلَيهِ يَحلُمُ ۸ .

۱۱۱۰.موسَى بنُ مُحَمَّدٍ المُحارِبيُّعَن رَجُلٍ : إنَّ المَأمونَ قالَ لَهُ [أيِ الإِمامِ الرِّضا عليه السلام ] : هَل رُوِّيتَ مِنَ الشِّعرِ شَيئًا ؟ فَقالَ : قَد رُوِّيتُ مِنهُ الكَثيرَ . فَقالَ : أنشِدني أحسَنَ ما رُوِّيتَهُ فِي الحِلمِ . فَقالَ عليه السلام :

إذا كانَ دوني مَن بُليتُ بِجَهلِهِ أبَيتُ لِنَفسي أن تُقابِلَ بِالجَهلِ
وإن كانَ مِثلي في مَحَلّي مِنَ النُّهىأخَذتُ بِحِلمي كَي أجِلَّ عَنِ المِثلِ
وإن كُنتُ أدنى مِنهُ فِي الفَضلِ وَالحِجىعَرَفتُ لَهُ حَقَّ التَّقَدُّمِ وَالفَضلِ
فَقالَ لَهُ المَأمونُ : ما أحسَنَ هذا ، مَن قالَهُ ؟! فَقالَ : بَعضُ فِتيانِنا ۹ .

1.شرح نهج البلاغة : ۲۰ / ۲۵۹ / ۳۹ .

2.غررالحكم : ۱۰۴۲۲ .

3.الخصال : ۴۹ / ۵۷ عن أبي حمزة الثمالي .

4.الكافي: ۲/۱۱۶/۱ ، المحاسن: ۱/۶۶/۱۳ كلاهما عن السكوني عن الإمام الصادق عليه السلام وفيه «لم يقم» بدل «لم يتمّ»، الفقيه : ۴ / ۳۶۰ / ۵۷۶۲ عن حمّاد بن عمرو وأنس بن محمّد عن أبيه جميعًا عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام عنه صلى الله عليه و آله، بحار الأنوار : ۷۱ / ۴۲۲ / ۵۹ ؛ وراجع شعب الإيمان: ۶/۳۳۹/۸۴۲۳ .

5.غرر الحكم : ۱۰۲۴۰ .

6.تحف العقول : ۲۲۲ ، شرح الأخبار : ۲ / ۴۴۳ / ۷۹۴ عن محمّد بن حنيف ؛ البداية والنهاية : ۷ / ۳۲۸ وليس فيه صدره ، المناقب للخوارزمي : ۳۸۴ عن محمّد بن الحنفيّة .

7.بحار الأنوار : ۵۷ / ۳۴۵ / ۳۶ ، مدينة المعاجز : ۱ / ۵۴۷ / ۳۵۰ نقلاً عن كتاب عيون المعجزات للسيّد المرتضى رحمه الله وكلاهما عن ميثم .

8.الكافي : ۲ / ۲۳۵ / ۱۷ عن إبراهيم الأعجمي عن بعض أصحابنا و ص ۲۲۹ / ۱ عن عبداللّه بن يونس عن الإمام الصادق عن الإمام عليّ عليهماالسلام ، تنبيه الخواطر : ۲ / ۲۰۲ ، أعلام الدين : ۱۱۰ عن إبراهيم العجمي عن بعض أصحابنا عنه عليه السلام .

9.عيون أخبارالرضا عليه السلام: ۲/۱۷۴/۱ عن موسى بن محمّد المحاربي عن رجل، العدد القويّة : ۲۹۳/۲۱.

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4195
صفحه از 516
پرینت  ارسال به