341
خردگرايي در قرآن و حديث

۱۰۹۸.امام على عليه السلامـ در وصف يارانش ـ: اگر در روز، آنان را ببينى، آنها را گروهى خواهى يافت كه «به نرمى بر زمين راه مى روند» و به نيكى با مردم سخن مى گويند «و اگر نادانان با آنان در گفتگو شوند، به ملايمت پاسخ دهند» و «اگر به كارى لغو و بيهوده برخورد كنند به بزرگوارى از آن بگذرند» .

۱۰۹۹.امام صادق عليه السلامـ در وصف شيعيان ـ: اگر فرد نادانى، آنان را طرف خطاب قرار دهد، به نرمى پاسخ دهند، و اگر نيازمندى به آنان پناه برد، بر او ترحّم كنند، و در هنگام مرگ، غمگين نباشند .

۱۱۰۰.الاغانى :ابراهيم، فرزند خليفه عباسى، بسيار با اميرمؤمنان دشمن بود . روزى به مأمون گفت كه على عليه السلام را در خواب ديده است و از او پرسيده: «كيستى ؟» . جواب داده است كه على بن ابى طالب است .
[ابراهيم گفت:] مقدارى راه رفتيم تا به پلى رسيديم . خواست زودتر از من عبور كند ، او را گرفتم و گفتم : «تو ادّعاى فرمانروايى دارى با آنكه ما شايسته تر بدان هستيم . او در جواب، پاسخى بليغانه ، آن گونه كه او را وصف مى كنند ، نداد» . مأمون گفت : «مگر چه پاسخ داد ؟». ابراهيم گفت : «چيزى جز سلاما سلاما [درود ، درود ]نگفت» .
مأمون گفت: «به خدا سوگند، بليغ ترين پاسخ را داده است». ابراهيم گفت: «چطور ؟». مأمون گفت : «به تو فهمانده كه نادانى و درخور گفتگو نيستى . خداوند عزّوجلّ فرموده است : «هنگامى كه نادانى با آنان گفتگو كند ، گويند : سلام» . ابراهيم، شرمنده گشت و گفت : «كاش اين قصه را برايت نمى گفتم» .

ب : سكوت هنگام نزاع و درگيرى

۱۱۰۱.پيامبر صلى الله عليه و آله :موسى عليه السلام ، خضر عليه السلام را ملاقات كرد و گفت : «مرا پند ده» . خضر فرمود : «اى جوينده دانش . . . اى موسى ! اگر دانش مى خواهى خودت را وقف آن ساز ؛ زيرا دانش، از آنِ كسى است كه خود را وقف آن سازد ؛ از نادانان كناره گيرى كن و در برابر ابلهان، بردبار باش؛ زيرا اين براى بردباران، فضيلت و براى آگاهان، زينت است ؛ اگر نادانى تو را دشنام داد، به ملايمت سكوت كن و با دورانديشى از او دورى كن ، زيرا آنچه از نادانى و دشنام برايت باقى مانده، بيشتر است .


خردگرايي در قرآن و حديث
340

۱۰۹۸.الإمام عليّ عليه السلامـ في وَصفِ أصحابِهِ ـ: لَو رَأَيتَهُم في نَهارِهِم إذًا لَرَأَيتَ قَومًا «يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا» ويَقولونَ لِلنّاسِ حُسنًا ، «وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَـهِلُونَ قَالُواْ سَلَـمًا» ، «وَ إِذَا مَرُّواْ بِاللَّغْوِ مَرُّواْ كِرَامًا ۱

۱۰۹۹.الإمام الصادق عليه السلامـ في وَصفِ الشّيعَةِ ـ: إن خاطَبَهُم جاهِلٌ سَلَّموا ، وإن لَجَأَ إلَيهِم ذُو الحاجَةِ مِنهُم رَحِموا ، وعِندَ المَوتِ هُم لا يَحزَنونَ ۲ .

۱۱۰۰.الأغاني :كانَ إبراهيمُ ۳ شَديدَ الاِنحِرافِ عَن عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام ، فَحَدَّثَ المَأمونَ يَومًا أنَّهُ رَأى عَلِيًّا فِي النَّومِ ، فَقالَ لَهُ : مَن أنتَ ؟ فَأَخبَرَهُ أنَّهُ عَلِيُّ ابنُ أبي طالِبٍ . فَمَشَينا حَتّى جِئنا قَنطَرَةً ، فَذَهَبَ يَتَقَدَّمُني لِعُبورِها فَأَمسَكتُهُ وقُلتُ لَهُ : إنَّما أنتَ رَجُلٌ تَدَّعي هذَا الأَمرَ بِإِمرَةٍ ونَحنُ أحَقُّ بِهِ مِنكَ ! فَما رَأَيتُ لَهُ فِي الجَوابِ بَلاغَةً كَما يوصَفُ عَنهُ . فَقالَ : وأيُّ شَيءٍ قالَ لَكَ ؟ فَقالَ : ما زادَني عَلى أن قالَ : سَلامًا سَلامًا .
فَقالَ لَهُ المَأمونُ : قَد وَاللّهِ أجابَكَ أبلَغَ جَوابٍ . قالَ : وكَيفَ ؟! قالَ : عَرَّفَكَ أنَّكَ جاهِلٌ لا يُجاوَبُ مِثلُكَ ، قالَ اللّهُ عز و جل : «وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَـهِلُونَ قَالُواْ سَلَـمًا» . فَخَجِلَ إبراهيمُ وقالَ : لَيتَني لَم اُحَدِّثكَ بِهذَا الحَديثِ ۴ .

ب : السُّكوتُ عِندَ المُنازَعَةِ

۱۱۰۱.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ موسى عليه السلام لَقِيَ الخِضرَ عليه السلامفَقالَ : أوصِني ، فَقالَ الخِضرُ : يا طالِبَ العِلمِ . . . يا موسى ، تَفَرَّغ لِلعِلمِ إن كُنتَ تُريدُهُ، فَإِنَّمَا العِلمُ لِمَن تَفَرَّغَ لَهُ . . . وأعرِض عَنِ الجُهّالِ ، وَاحلُم عَنِ السُّفَهاءِ ، فَإِنَّ ذلِكَ فَضلُ الحُلَماءِ وزَينُ العُلَماءِ ، إذا شَتَمَكَ الجاهِلُ فَاسكُت عَنهُ سَلَمًا وجانِبهُ حَزمًا ، فَإِنَّ ما بَقِيَ مِن جَهلِهِ عَلَيكَ وشَتمِهِ إيّاكَ أكثَرُ ۵ .

1.صفات الشيعة : ۱۲۰ / ۶۳ عن محمّد بن الحنفيّة ، بحار الأنوار : ۷ / ۲۲۰ / ۱۳۲ .

2.تحف العقول : ۳۷۸ ، مشكاة الأنوار : ۶۲ وفيه «لا يجزعون» بدل «يحزنون» مع تقديم وتأخير .

3.هو إبراهيم بن المهدي الخليفة العبّاسي . المكنّى بأبي إسحاق (الأغاني : ۱۰ / ۱۱۹) .

4.الأغاني : ۱۰ / ۱۵۷ ؛ المناقب لابن شهرآشوب : ۳ / ۲۷۰ .

5.منية المريد : ۱۴۰ ، بحار الأنوار : ۱ / ۲۲۶ / ۱۸ ؛ المعجم الأوسط : ۷ / ۷۸ / ۶۹۰۸ وفيه «فضل الحكماء» بدل «فضل الحلماء» ، تاريخ دمشق : ۱۶ / ۴۱۴ ، البداية والنهاية : ۱ / ۳۲۹ كلاهما نحوه وكلّها عن عمر بن الخطّاب ، وراجع كنزالعمّال : ۱۶ / ۱۴۳ / ۴۴۱۷۶ .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4124
صفحه از 516
پرینت  ارسال به