333
خردگرايي در قرآن و حديث

۱۰۸۷.امام على عليه السلام :اگر آنچه را از زبان پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم ، برايتان بگويم ، از نزد من خارج شويد، در حالى كه مى گوييد : به راستى كه على، دروغگوترين دروغگويان و بدكارترين بدكاران است . خداوند متعال فرمود : «بلكه دروغ شمرند، آنچه را به علمش احاطه نداشتند» .

۱۰۸۸.امام صادق عليه السلام :خداوند، بندگانش را به دو آيه از كتابش اختصاص داده است : بر زبان نياورند، آنچه نمى دانند و انكار نكنند، آنچه را نمى دانند؛ و خداوند عزّوجلّ فرمود : «آيا از آنان، پيمان كتاب [آسمانى] گرفته نشده كه جز به حقّ، نسبت به خدا سخن نگويند» ؛ و فرمود : «بلكه دروغ شمردند آنچه را كه به علمش احاطه پيدا نكردند و تأويلش به آنان نرسيد» .

ر . ك : ص ۲۸۹ «دشمنى با دانش و دانشمند ».

۵ / ۳

نادانىِ پسنديده

۱۰۸۹.امام على عليه السلام :چه بسا نادانى كه نجاتش در نادانى اوست .

۱۰۹۰.امام على عليه السلامـ در حكمتهاى منسوب به ايشان ـ: دو گروه، هر چيزى بر آنان آسان است : دانايى كه پايان كارها را بداند و نادانى كه موقعيت خويش را درك نكند .

۱۰۹۱.امام على عليه السلامـ در حكمتهاى منسوب به ايشان ـ: اگر خرد، نُه قسمت باشد ، به يك قسمت نادانى نياز دارد تا خردمند به كارها اقدام كند ؛ زيرا خردمند، هميشه سهل انگار و مراقب و ترسان است .

۱۰۹۲.امام على عليه السلام :چه بسا نادانى يى كه از بردبارى سودمندتر است .

۱۰۹۳.ابراهيم بن محمّد بن عرفه :احمد بن يحيى ثعلب اين شعر را برايم خواند و يادآور شد كه از على بن ابى طالب عليه السلام است :
اگر به بردبارى نياز داشته باشم ، به درستى كه در پاره اى وقتها به نادانى نيازمندترم . من نادانى را به عنوان دوست و همنشين نمى پسندم؛ ليكن براى هنگام نيازمندى آن را مى پسندم . مرا مَركبى است براى بردبارى كه با بردبارى، افسار شده و مَركبى است براى نادانى كه با نادانى، زين شده است .


خردگرايي در قرآن و حديث
332

۱۰۸۷.عنه عليه السلام :لَو حَدَّثتُكُم ما سَمِعتُ مِن فَمِ أبِي القاسِمِ صلى الله عليه و آله لَخَرَجتُم مِن عِندي وأنتُم تَقولونَ : إنَّ عَلِيًّا مِن أكذَبِ الكَذّابينَ وأفسَقِ الفاسِقينَ ، قالَ تَعالى : «بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْ بِعِلْمِهِ ۱

۱۰۸۸.الإمام الصادق عليه السلام :إنَّ اللّهَ خَصَّ عِبادَهُ بِآيَتَينِ مِن كِتابِهِ : أن لا يَقولوا حَتّى يَعلَموا ، ولا يَرُدّوا ما لَم يَعلَموا ، وقالَ عَزَّوجَلَّ : «أَلَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِم مِّيثَـقُ الْكِتَـبِ أَن لاَّ يَقُولُواْ عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ ۲ » وقالَ : «بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْبِعِلْمِهِ وَ لَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ ۳

۵ / ۳

ما مُدِحَ مِنَ الجَهلِ

۱۰۸۹.الإمام عليّ عليه السلام :رُبَّ جاهِلٍ نَجاتُهُ جَهلُهُ ۴ .

۱۰۹۰.عنه عليه السلامـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: اِثنانِ يَهونُ عَلَيهِما كُلُّ شَيءٍ : عالِمٌ عَرَفَ العَواقِبَ ، وجاهِلٌ يَجهَلُ ما هُوَ فيهِ ۵
.

۱۰۹۱.عنه عليه السلامـ أيضًا ـ: إذا كانَ العَقلُ تِسعَةَ أجزاءٍ اِحتاجَ إلى جُزءٍ مِن جَهلٍ لِيُقدِمَ بِهِ صاحِبُهُ عَلَى الاُمورِ ، فَإِنَّ العاقِلَ أبَدًا مُتَوانٍ ۶ مُتَرَقِّبٌ مُتَخَوِّفٌ ۷ .

۱۰۹۲.عنه عليه السلام :رُبَّ جَهلٍ أنفَعُ مِن حِلمٍ ۸ .

۱۰۹۳.إبراهيمُ بنُ مُحَمَّدِ بنِ عَرَفَةَ :أنشَدَني أحمَدُ بنُ يَحيى ثَعلَبُ ، وذَكَرَ أنَّهُ لِعَلِيِّ ابنِ أبي طالِبٍ عليه السلام :

لَئِن كُنتُ مُحتاجًا إلَى الحلم ۹ إنَّنيإلَى الجَهلِ فيبَعضِ الأَحايينِ أحوَجُ
وما كُنتُ أرضَى الجَهلَ خِدنًاوصاحِبًاولكِنَّني أرضى بِهِ حينَ أحوَجُ
ولي فَرَسٌ لِلحِلمِ بِالحِلمِ مُلجَمٌولي فَرَسٌ لِلجَهلِ بِالجَهلِ مُسرَجُ ۱۰

1.ينابيع المودّة : ۳ / ۲۰۳ .

2.الأعراف : ۱۶۹ .

3.الكافي : ۱ / ۴۳ / ۸ ، الأمالي للصدوق : ۵۰۶ / ۷۰۲ كلاهما عن أبي يعقوب بن إسحاق بن عبداللّه وفيه «عيّر» بدل «خصّ» ، تفسير العيّاشي : ۲ / ۱۲۳ / ۲۲ عن إسحاق بن عبدالعزيز ، منية المريد : ۲۱۶ ، بصائر الدرجات : ۵۳۷ / ۲ عن أبي يعقوب بن إسحاق بن عبداللّه وفيه «حصر» بدل «خصّ» ، بحار الأنوار : ۲ / ۱۱۳ / ۳ .

4.غرر الحكم : ۵۳۰۱ .

5.شرح نهج البلاغة : ۲۰ / ۲۹۱ / ۳۳۳ .

6.مُتَوان : أي غيرُ مُهتمٍّ ولا مُحتفِلٍ (المصباح المنير : ۶۷۳) .

7.شرح نهج البلاغة : ۲۰ / ۲۹۵ / ۳۷۵ .

8.غرر الحكم : ۵۳۱۹ .

9.في المصدر «الحكم» ولكن الصحيح ما أثبتناه في المتن كما رواه في روضة الواعظين: ۳۷۸ .

10.تاريخ دمشق : ۴۲ / ۵۲۹ .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4110
صفحه از 516
پرینت  ارسال به