33
خردگرايي در قرآن و حديث

۶.امام صادق عليه السلام :بنياد و بقاى انسان به چهار چيز است : آتش ، نور ، باد و آب ؛ با آتش مى خورد و مى نوشد ، با نور مى بيند و تعقّل مى كند . . . ؛ و اگر در چشم آدمى نور نبود ، توان ديدن و خردورزى نداشت .

۷.امام كاظم عليه السلام :خرد ، روشنايى جان است .

ر . ك : ص ۱۹ «درآمد» / حديث ۲۹۳ و ۲۹۴ «مبدأ معارف انسانى» .

۱ / ۲

آفرينش خرد و نادانى

قرآن

سوگند به نفْس و آن كس كه آن را درست كرد ؛ سپس پليدى و پرهيزكارى اش را به آن الهام كرد .

و سوگند به وجدان بيدار و ملامتگر [نفْس لوّامه] (كه رستاخيز حقّ است) .

و من نفْس خود را تبرئه نمى كنم ؛ چرا كه نفْس ، قطعا به بدى امر مى كند ، مگر كسى را كه خدا به او رحم كند ؛ زيرا پروردگار من آمرزنده مهربان است .

حديث

۸.پيامبر صلى الله عليه و آله :خداوند تبارك و تعالى ، خرد را از نور ذخيره شده و پنهان در علم پيشين خود ، آفريد ؛ دانشى كه هيچ پيامبر مرسل و فرشته مقرّبى بر آن آگاهى نيافت .

۹.پيامبر صلى الله عليه و آله :خرد ، نخستين آفريده خداوند سبحان است .

۱۰.پيامبر صلى الله عليه و آله :خداوند ، خرد را آفريد ؛ سپس او را به سخن آورد و او پاسخ داد . آن گاه خداوند فرمود : سوگند به عزّت و جلالم كه آفريده اى دوست داشتنى تر از تو نيافريدم ؛ به وسيله تو مى گيرم و مى بخشم . به جلالم سوگند كه تو[خرد ]را در هر كه دوست بدارم، كامل سازم و در هر كس كه مبغوض بدارم ، ناقص بگذارم.


خردگرايي در قرآن و حديث
32

۶.عنه عليه السلام :قِوامُ الإِنسانِ وبَقاؤُهُ بِأَربَعَةٍ : بِالنّارِ ، وَالنّورِ ، وَالرّيحِ ، وَالماءِ . فَبِالنّارِ يَأكُلُ ويَشرَبُ ، وبِالنّورِ يُبصِرُ ويَعقِلُ . . . ولَولا أنَّ النّورَ في بَصَرِهِ لَما أبصَرَ ولا عَقَلَ ۱ .

۷.الإمام الكاظم عليه السلام :إنَّ ضَوءَ الرّوحِ العَقلُ ۲ .

۱ / ۲

خَلقُ العَقلِ وَالجَهلِ

الكتاب

«وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوّاهَا * فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا ۳

«وَ لاَ أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ ۴

«وَ مَآ أُبَرِّئُ نَفْسِى إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةُ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّى إِنَّ رَبِّى غَفُورٌ رَّحِيمٌ ۵

الحديث

۸.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ تَبارَكَ وتَعالى خَلَقَ العَقلَ مِن نورٍ مَخزونٍ مَكنونٍ في سابِقِ عِلمِهِ الَّذي لَم يَطَّلِع عَلَيهِ نَبِيٌّ مُرسَلٌ ولا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ ۶ .

۹.عنه صلى الله عليه و آله :أوَّلُ ما خَلَقَ اللّهُ سُبحانَهُ وتَعالَى العَقلُ ۷ .

۱۰.عنه صلى الله عليه و آله :خَلَقَ [اللّهُ] العَقلَ فَاستَنطَقَهُ فَأَجابَهُ ، فَقالَ : وعِزَّتي وجَلالي ما خَلَقتُ خَلقًا هُوَ أحَبُّ إلَيَّ مِنكَ ، [بِكَ] آخُذُ وبِكَ اُعطي ، وعِزَّتي لاَُكَمِّلَنَّكَ فيمَن أحبَبتُ ، ولَأَنقُصَنَّكَ فيمَن أبغَضتُ ۸ .

1.الخصال : ۲۲۷ / ۶۲ عن المفضّل بن عمر .

2.تحف العقول : ۳۹۶ .

3.الشمس : ۷ و ۸ .

4.القيامة : ۲ .

5.يوسف : ۵۳ .

6.معاني الأخبار : ۳۱۳ / ۱ ، الخصال : ۴۲۷ / ۴ كلاهما عن يزيد الكحّال عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلام ، الأمالي للطوسي : ۵۴۲ / ۱۱۶۴ عن الإمام الصادق عن آبائه عن الإمام عليّ عليهم السلام عنه صلى الله عليه و آله ، مشكاة الأنوار : ۲۵۰ ، روضة الواعظين : ۷ .

7.حلية الأولياء : ۷ / ۳۱۸ عن عائشة ؛ عوالي اللآلي : ۴ / ۹۹ / ۱۴۱ ، المحجّة البيضاء : ۵ / ۷ ، سعد السعود : ۲۰۲ وفيه «وكان المسلمون قد رووا : ... إلخ» ، بحارالأنوار : ۱ / ۹۷ / ۸ .

8.مسند زيد : ۴۰۹ عن زيد عن أبيه عن جدّه عن الإمام عليّ عليهم السلام ؛ وراجع : نوادر الاُصول : ۲ / ۶۰ .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4211
صفحه از 516
پرینت  ارسال به