307
خردگرايي در قرآن و حديث

۹۸۵.امام على عليه السلام :اى مردم ! بدانيد كه به راستى خردمند نيست، آنكه از سخن ناروا درباره اش ناراحت گردد، و حكيم و آگاه نيست، كسى كه از ستايش نادان خشنود گردد . مردم، فرزند چيزى هستند كه به نيكى از عهده انجام آن برمى آيند و منزلت هر شخص به اندازه كارى است كه به نيكى از عهده اش برمى آيد . پس در حوزه علم و دانش سخن گوييد تا منزلَتتان آشكار گردد .

۹۸۶.امام على عليه السلامـ در حكمتهاى منسوب به ايشان ـ: نادان، دنيا را مذمّت مى كند؛ امّا به بخشيدن كمترين مقدارش تن نمى دهد ؛ جود را مى ستايد و از بخشش، بخل مى ورزد ؛ با آرزوهاى طولانى در آرزوى توبه است ؛ توبه را از ترس آمدن مرگ، جلو نمى اندازد ؛ به اميد پاداش كارى است كه انجام نداده است ؛ از مردم فرار مى كند تا طلبش كنند و خود را پنهان مى دارد تا مشهور گردد ؛ خود را سرزنش مى كند تا مدحش گويند ؛ ديگران را از ثناگويى نهى مى كند، با آنكه دوست مى دارد كه ستايش كردن از او ادامه پيدا كند .

۹۸۷.امام صادق عليه السلام :از نشانه هاى نادان است: پاسخ گفتن پيش از شنيدن [سؤال ]و به نزاع برخاستن ، پيش از آنكه بفهمد و داورى كردن در آنچه نمى داند .

۹۸۸.امام صادق عليه السلام :خردمند، گذشت مى كند و نادان، نيرنگ مى زند .

۹۸۹.امام صادق عليه السلامـ در سخنى منسوب به ايشان در مصباح الشريعه ـ: كمترين صفت نادانى، ادّعاى دانايى است، بدون آنكه مستحق آن باشد، و بالاتر از آن ، ناآگاهى از جهل خويش است ، و بالاترينش انكار است .

۹۹۰.امام كاظم عليه السلام :شگفتى نادان از خردمند، بيشتر از شگفتى خردمند از نادان است .

۹۹۱.امام هادى عليه السلام :نادان، اسير زبان خويش است .

۹۹۲.امام هادى عليه السلام :مسخره كردن ، شوخى ابلهان و كار نادانان است .

۹۹۳.عيسى عليه السلام :به درستى برايتان مى گويم : حكيم از نادان پند گيرد و نادان از هواى نفس خود .


خردگرايي در قرآن و حديث
306

۹۸۵.عنه عليه السلام :أيُّهَا النّاسُ ، اِعلَموا أنَّهُ لَيسَ بِعاقِلٍ مَنِ انزَعَجَ مِن قَولِ الزّورِ فيهِ ، ولا بِحَكيمٍ مَن رَضِيَ بِثَناءِ الجاهِلِ عَلَيهِ ، النّاسُ أبناءُ ما يُحسِنونَ ، وقَدرُ كُلِّ امرِىً?ا يُحسِنُ ، فَتَكَلَّموا فِي العِلمِ تَبَيَّن أقدارُكُم ۱ .

۹۸۶.عنه عليه السلامـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: الجاهِلُ يَذُمُّ الدُّنيا ولا يَسخو بِإِخراجِ أقَلِّها ، يَمدَحُ الجودَ ويَبخَلُ بِالبَذلِ ، يَتَمَنَّى التَّوبَةَ بِطولِ الأَمَلِ ولا يُعَجِّلُها لِخَوفِ حُلولِ الأَجَلِ ، يَرجو ثَوابَ عَمَلٍ لَم يَعمَل بِهِ ، ويَفِرُّ مِنَ النّاسِ لِيُطلَبَ ، ويُخفي شَخصَهُ لِيَشتَهِرَ ، ويَذُمُّ نَفسَهُ لِيُمدَحَ ، ويَنهى عَن مَدحِهِ وهُوَ يُحِبُّ أن لا يُنتَهى مِنَ الثَّناءِ عَلَيهِ ۲ .

۹۸۷.الإمام الصادق عليه السلام :مِن أخلاقِ الجاهِلِ الإِجابَةُ قَبلَ أن يَسمَعَ ، وَالمُعارَضَةُ قَبلَ أن يَفهَمَ ، وَالحُكمُ بِما لا يَعلَمُ ۳ .

۹۸۸.عنه عليه السلام :العاقِلُ غَفورٌ ، وَالجاهِلُ خَتورٌ ۴۵ .

۹۸۹.عنه عليه السلامـ فيما نُسِبَ إلَيهِ في مِصباحِ الشَّريعَةِ ـ: أدنى صِفَةِ الجاهِلِ دَعواهُ بِالعِلمِ بِلاَ استِحقاقٍ ، وأوسَطُهُ الجَهلُ بِالجَهلِ ، وأقصاهُ جُحودُهُ ۶ .

۹۹۰.الإمام الكاظم عليه السلام :تَعَجُّبُ الجاهِلِ مِنَ العاقِلِ أكثَرُ مِن تَعَجُّبِ العاقِلِ مِنَ الجاهِلِ ۷ .

۹۹۱.الإمام الهادي عليه السلام :الجاهِلُ أسيرُ لِسانِهِ ۸ .

۹۹۲.عنه عليه السلام :الهُزءُ فُكاهَةُ السُّفَهاءِ ، وصِناعَةُ الجُهّالِ ۹ .

۹۹۳.عيسى عليه السلام :بِحَقٍّ أقولُ لَكُم ، إنَّ الحَكيمَ يَعتَبِرُ بِالجاهِلِ ، وَالجاهِلُ يَعتَبِرُ بِهَواهُ .
۱۰

1.الكافي : ۱/۵۰/۱۴ ، الاختصاص : ۱ كلاهما عن ابن عائشة البصري رفعه ، تحف العقول : ۲۰۸ .

2.شرح نهج البلاغة : ۲۰ / ۳۲۰ / ۶۷۰ .

3.الدرّة الباهرة : ۳۱ ، أعلام الدين : ۳۰۳ .

4.الخترُ : شبيه بالغدر والخديعة ؛ وقيل : هو الخديعة بعينها (لسان العرب :۴ / ۲۲۹) .

5.الكافي : ۱ / ۲۷ / ۲۹ عن مفضّل بن عمر .

6.مصباح الشريعة : ۴۲۷ .

7.تحف العقول : ۴۱۴ ، بحار الأنوار : ۷۸ / ۳۲۶ / ۳۳ .

8.الدرّة الباهرة : ۴۱ ، أعلام الدين : ۳۱۱ .

9.الدرّة الباهرة : ۴۲ ، أعلام الدين : ۳۱۱ وفيه «الهزل» بدل «الهزء» .

10.تحف العقول : ۵۱۱ ، وراجع ص ۲۰۳ / ح ۹۸۳ .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4454
صفحه از 516
پرینت  ارسال به