301
خردگرايي در قرآن و حديث

۹۴۶.پيامبر صلى الله عليه و آله :دنيا سراى كسى است كه سرا ندارد، و ثروت كسى است كه ثروت ندارد ، و براى دنيا گردآورى كند، آنكه خردمند نيست . شهوتهاى دنيايى را طلب كند ، آنكه فهميده نيست، و براى دنيا دشمنى كند، آنكه عالِم نيست ، و براى دنيا حسادت ورزد ، آنكه فهم ندارد ، و براى دنيا تلاش كند، آنكه اهل يقين نيست .

۹۴۷.پيامبر صلى الله عليه و آله :ويژگى نادان آن است كه بر كسى كه با او رفت وآمد دارد ، ستم مى كند ؛ بر زيردستان، تجاوز روا مى دارد ؛ در برابر بالادستان ، گردنكشى مى كند ؛ سخن او بدون انديشه است ؛ اگر سخن گويد، گناه كند و اگر خاموش باشد، غفلت ورزد ؛ اگر فتنه و بحرانى برايش پيش آيد ، به سويش بشتابد و به دست آن هلاك شود؛ و اگر فضيلتى را ببيند، از آن رو گرداند و كُند شود ؛ از گناهان گذشته اش هراس ندارد و در باقى مانده عمر، از گناهان دست نكشد ؛ در كار نيك سُستى كند و كناره گيرد ؛ و بر خوبى هايى كه از دستش رفته يا آنها را ضايع گردانده، اندوهگين نباشد . اينها ده خصلت از ويژگى هاى نادان است كه از نعمت خرد، محروم است .

۹۴۸.پيامبر صلى الله عليه و آله :شش خصلت در نادان يافت شود : خشم بدون [زمينه] بدى ، سخنِ بيهوده ، بخشش در غير جايگاهش ، آشكار ساختن رازها ، اعتماد به هر كس ، و دوستش را از دشمنش باز نشناسد .

۹۴۹.پيامبر صلى الله عليه و آله :نادان تنها بدى ها را آشكار كند، گرچه در ميان مردمان ، دور انديش و خوش محضر باشد .

۹۵۰.امام على عليه السلام :بر خداوند جرأت نكند، مگر نادان بدبخت .

۹۵۱.امام على عليه السلام :نادان، كسى است كه در معصيت پروردگارش از هواى نفس فرمان برد.

۹۵۲.امام على عليه السلام :نادان ، پشيمان نشود و از كار زشت، دست نكشد .


خردگرايي در قرآن و حديث
300

۹۴۶.عنه صلى الله عليه و آله :الدُّنيا دارُ مَن لا دارَ لَهُ ، ومالُ مَن لا مالَ لَهُ ، ولَها يَجمَعُ مَن لا عَقلَ لَهُ ، وشَهَواتِها يَطلُبُ مَن لا فَهمَ لَهُ ، وعَلَيها يُعادي مَن لا عِلمَ لَهُ ، وعَلَيها يَحسُدُ مَن لا فِقهَ لَهُ ، ولَها يَسعى مَن لا يَقينَ لَهُ ۱ .

۹۴۷.عنه صلى الله عليه و آله :صِفَةُ الجاهِلِ : أن يَظلِمَ مَن خالَطَهُ ، ويَتَعَدّى عَلى مَن هُوَ دونَهُ ، ويَتَطاوَلَ عَلى مَن هُوَ فَوقَهُ ، كَلامُهُ بِغَيرِ تَدَبُّرٍ ، إن تَكَلَّمَ أثِمَ ، وإن سَكَتَ سَها، وإن عَرَضَت لَهُ فِتنَةٌ سارَعَ إلَيها فَأَردَتهُ ، وإن رَأى فَضيلَةً أعرَضَ وأبطَأَ عَنها ، لا يَخافُ ذُنوبَهُ القَديمَةَ ولا يَرتَدِعُ فيما بَقِيَ مِن عُمُرِهِ مِنَ الذُّنوبِ ، يَتَوانى عَنِ البِرِّ ويُبطِئُ عَنهُ ، غَيرُ مُكتَرِثٍ لِما فاتَهُ مِن ذلِكَ أو ضَيَّعَهُ . فَتِلكَ عَشرُ خِصالٍ مِن صِفَةِ الجاهِلِ الَّذي حُرِمَ العَقلَ ۲ .

۹۴۸.عنه صلى الله عليه و آله :سِتُّ خِصالٍ يُعرَفُ فِي الجاهِلِ : الغَضَبُ مِن غَيرِ شَرٍّ ، وَالكَلامُ مِن غَيرِ نَفعٍ ، وَالعَطِيَّةُ في غَيرِ مَوضِعِها ، وإفشاءُ السِّرِّ ، وَالثِّقَةُ بِكُلِّ أحَدٍ ، لا يَعرِفُ صَديقَهُ مِن عَدُوِّهِ ۳ .

۹۴۹.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ الجاهِلَ لا يَكشِفُ إلاّ عَن سَوءَةٍ وإن كانَ حَصيفًا ۴ ظَريفًا عِندَ النّاسِ ۵ .

۹۵۰.الإمام عليّ عليه السلام :لا يَجتَرِئُ عَلَى اللّهِ إلاّ جاهِلٌ شَقِيٌّ ۶ .

۹۵۱.عنه عليه السلام :الجاهِلُ مَن أطاعَ هَواهُ في مَعصِيَةِ رَبِّهِ .

۹۵۲.عنه عليه السلام :الجاهِلُ لا يَرعَوي .

1.روضة الواعظين : ۴۹۱ ، بحار الأنوار : ۷۳ / ۱۲۲ .

2.تحف العقول : ۲۹ .

3.معدن الجواهر : ۵۳ ؛ شرح نهج البلاغة : ۲۰ / ۳۰۲ / ۴۵۳ عن الإمام عليّ عليه السلاموفيه «شيء» بدل «شرّ» و ص ۲۷۷ / ۱۹۳ نحوه .

4.الحصيف : المحكم العقل (الصحاح : ۴ / ۱۳۴۴) .

5.المطالب العالية : ۳ / ۱۷ / ۲۷۵۸ ، تاريخ بغداد : ۱۳ / ۲۲۳ كلاهما عن أبي الدرداء وفيه «سوء» بدل «سوءة» و «خصيفًا» بدل «حصيفًا» والظاهر أنّ الأخير تصحيف .

6.نهج البلاغة : الكتاب ۵۳ ، خصائص الأئمّة عليهم السلام : ۱۲۳ .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4506
صفحه از 516
پرینت  ارسال به