251
خردگرايي در قرآن و حديث

۸۰۶.امام على عليه السلامـ در نامه اى به شريح بن حارث ـ: به من خبر رسيده كه خانه اى را به هشتاد دينار خريدى و بر آن، نامه نوشتى و برايش گواه گرفتى . اى شريح! بدانكه به زودى كسى نزد تو مى آيد كه نامه ات را نگاه نكند و از گواهت نپرسد تا اينكه تو را از آن خانه يكسره بيرون برد و از همه چيز جدا كرده، به گورت سپارد .
پس اى شريح! بنگر، مبادا اين خانه را از مالِ غير خريده باشى ، يا بهاى آن را از غيرِ حلال داده باشى كه در اين صورت، سراى دنيا و سراى آخرت را از دست داده اى . آگاه باش كه اگر هنگام خريدِ خانه نزد من آمده بودى، براى تو قباله اى مى نوشتم كه به خريد اين خانه به يك درهم و بيشتر، رغبت نمى كردى و [آن] قباله اين است :
اين خانه اى است كه بنده اى خوار و پست ، از مرده اى كه براى سفر بيرون برده شده ، خريده است؛ از او خانه اى در سراى فريب كه جاى نابود شوندگان و محل تباه گشتگان است، خريده و اين خانه، داراى چهار حدّ و گوشه است : حدّ اوّل به پيشامدهاى ناگوار منتهى مى شود و حدّ دوم، به اسباب اندوهها و حدّ سوم، به خواهش و آرزوى تباه كننده و حدّ چهارم، به شيطان گمراه كننده. درِ اين خانه از حدّ چهارم، باز مى شود .
اين شخصِ فريفته خواهش و آرزو ، چنين خانه اى را از اين شخص بيرون برده شده براى مرگ ، به بهاى خارج شدن از ارجمندىِ قناعت و داخل شدن در پستى و خوارىْ خريد؛ زيانى را كه خريدار از آنچه خريده، متحمّل گردد ، بر تباه كننده جسم پادشاهان ، و گيرنده جانهاى گردنكشان، و از بين برنده پادشاهى فرعونيان، مانند كسرى [پادشاهان ايران] ، قيصر [پادشاهان روم] ، تُبَّع [پادشاهان يمن] و حِمير [دولتى در سرزمين يمن] و ثروت اندوزان و آنان كه ساختمان ها ساختند و برافراشتند و آن را زينت داده، بياراستند و به گمان خود، اموالى براى فرزندان خود ، ذخيره ساختند .
[خداوند] اينان، همگى را به محلّ بازپرسى و حسابرسى و پاداش و كيفر فرستد ؛ هنگامى كه فرمان قطعى صادر شود ، «و در آنجا تباهكاران، زيان بَرَند» . عقلى كه از اسارت هوا رها باشد و از وابستگى هاى دنيا سالم بماند، بر اين نوشته گواهى مى دهد .


خردگرايي در قرآن و حديث
250

۸۰۶.عنه عليه السلامـ مِن كِتابِهِ لِشُرَيحِ بنِ الحارِثِ ـ: بَلَغَني أنَّكَ ابتَعتَ دارًا بِثَمانينَ دينارًا ، وكَتَبتَ لَها كِتابًا ، وأشهَدتَ فيهِ شُهودًا .
يا شُرَيحُ ، أما إنَّهُ سَيَأتيكَ مَن لا يَنظُرُ في كِتابِكَ ولا يَسأَلُكَ عَن بَيِّنَتِكَ ، حَتّى يُخرِجَكَ مِنها شاخِصًا ويُسلِمَكَ إلى قَبرِكَ خالِصًا . فَانظُر يا شُرَيحُ لا تَكونُ ابتَعتَ هذِهِ الدّارَ مِن غَيرِ مالِكَ ، أو نَقَدتَ الثَّمَنَ مِن غَيرِ حَلالِكَ ، فَإِذا أنتَ قَد خَسِرتَ دارَ الدُّنيا ودارَ الآخِرَةِ ! أما إنَّكَ لَو كُنتَ أتَيتَني عِندَ شِرائِكَ مَا اشتَرَيتَ لَكَتَبتُ لَكَ كِتابًا عَلى هذِهِ النُّسخَةِ فَلَم تَرغَب في شِراءِ هذِهِ الدّارِ بِدِرهَمٍ فَما فَوقُ ! وَالنُّسخَةُ هذِهِ : «هذا مَا اشتَرى عَبدٌ ذَليلٌ مِن مَيِّتٍ قَد اُزعِجَ لِلرَّحيلِ ، اشتَرى مِنهُ دارًا مِن دارِ الغُرورِ ، مِن جانِبِ الفانينَ وخِطَّةِ الهالِكينَ . وتَجمَعُ هذِهِ الدّارَ حُدودٌ أربَعَةٌ : الحَدُّ الأَوَّلُ يَنتَهي إلى دَواعِي الآفاتِ ، وَالحَدُّ الثّاني يَنتَهي إلى دَواعِي المُصيباتِ ، وَالحَدُّ الثّالِثُ يَنتَهي إلَى الهَوَى المُردي ، وَالحَدُّ الرّابِعُ يَنتَهي إلَى الشَّيطانِ المُغوي ، وفيهِ يُشرَعُ بابُ هذِهِ الدّارِ . اِشتَرى هذَا المُغتَرُّ بِالأَمَلِ مِن هذَا المُزعَجِ بِالأَجَلِ هذِهِ الدّارَ بِالخُروجِ مِن عِزِّ القَناعَةِ وَالدُّخولِ في ذُلِّ الطَّلَبِ وَالضَّراعَةِ ، فَما أدرَكَ هذَا المُشتَري فيمَا اشتَرى مِنهُ مِن دَرَكٍ فَعَلى مُبَلبِلِ أجسامِ المُلوكِ ، وسالِبِ نُفوسِ الجَبابِرَةِ ، ومُزيلِ مُلكِ الفَراعِنَةِ ، مِثلِ كِسرى وقَيصَرَ ، وتُبَّعٍ وحِميَرَ ، ومَن جَمَعَ المالَ عَلَى المالِ فَأَكثَرَ ، ومَن بَنى وشَيَّدَ ، وزَخرَفَ ونَجَّدَ ، وَادَّخَرَ وَاعتَقَدَ ، ونَظَرَ بِزَعمِهِ لِلوَلَدِ ، إشخاصُهُم جَميعًا إلى مَوقِفِ العَرضِ وَالحِسابِ ومَوضِعِ الثَّوابِ وَالعِقابِ : إذا وَقَعَ الأَمرُ بِفَصلِ القَضاءِ «وَ خَسِرَ هُنَالِكَ الْمُبْطِـلُونَ ۱» ، شَهِدَ عَلى ذلِكَ العَقلُ إذا خَرَجَ مِن أسرِ الهَوى ، وسَلِمَ مِن عَلائِقِ الدُّنيا» ۲ .

1.غافر : ۷۸ .

2.نهج البلاغة : الكتاب ۳ .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4339
صفحه از 516
پرینت  ارسال به