و : كارهاى نيك

قرآن

پس ، آيا كسى كه مى داند آنچه از جانب پروردگارت به تو نازل شده ، حقّ است ، مانند كسى است كه كوردل است ؟ تنها خردمندان اند كه عبرت مى گيرند . همانان كه به پيمان خدا وفادارند و عهد [او] را نمى شكنند .

و آنان كه به آنچه خدا به پيوستنش فرمان داده، مى پيوندند و از پروردگارشان مى ترسند و از سختى حساب، بيم دارند .

حديث

۳۶۰.پيامبر صلى الله عليه و آله: فرشتگان باخرد ، در پيروى از خداوند، تلاش و كوشش كردند و مؤمنان به اندازه عقلشان در پيروى از خداوند، تلاش و كوشش كردند. همانا آنان كه از خردى بيشتر برخوردارند، بيشتر از خداوند پيروى كنند .

۳۶۱.پيامبر صلى الله عليه و آلهـ هنگامى كه از خردمندى از ايشان سؤال شد ـ: [خردمندى] انجام دادن دستورهاى خداوندى است. همانا خردمندان كسانى اند كه به دستورهاى الهى پايبندند .

۳۶۲.جابر بن عبداللّه :پيامبر اسلام ، اين آيه را تلاوت كرد: «و اين مَثَلها را براى مردم مى زنيم. و جز دانشوران، آن را در نيابند» آن گاه فرمود: «دانشور، كسى است كه از خداوند، دريافتى دارد و از او پيروى كند و از خشمش بپرهيزد» .

۳۶۳.سويد پسر غفله :روزى ابوبكر خارج مى شد . رسول خدا به استقبال وى رفت . ابوبكر عرض كرد : «اى رسول خدا! با چه چيزى برانگيخته شدى ؟». فرمود : «با عقل» . ابوبكر گفت : «چگونه مى توانيم به عقل دست يابيم ؟». پيامبر صلى الله عليه و آلهفرمود : «خرد را نهايتى نيست ؛ ليك آنكه حلال خدا را حلال داند و حرام او را حرام بشمارد ، خردمند ناميده شود ؛ اگر پس از اين نيز تلاش كرد، عابد ناميده شود، و اگر بيش از اين كوشش كرد، جواد ناميده شود . همانا آن كس كه در عبادت بكوشد و سختى هاى نيكى را پذيرا شود ، بدون بهره مندى از خردى كه او را بر پيروى از فرمان خداوند و پرهيز از نواهى او رهنما باشد ، اينان كسانى اند كه كارهايشان زيانبار است و تلاش آنها در زندگى دنيايى تباه است، با آنكه گمان مى كنند كه كار نيكو انجام مى دهند» .

و : مَحاسِنُ الأَعمالِ

الكتاب

«أَفَمَن يَعْلَمُ أَنَّمَآ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الْأَلْبَـبِ .»

«الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلاَ يَنقُضُونَ الْمِيثَـقَ .»

«وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ مَآ أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ يَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ .» ^۱

الحديث

۳۶۰.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :جَدَّ المَلائِكَةُ وَاجتَهَدوا في طاعَةِ اللّهِ بِالعَقلِ ، وجَدَّ المُؤمِنونَ مِن بَني آدَمَ وَاجتَهَدوا فِي طاعَةِ اللّهِ عَلى قَدرِ عُقولِهِم ، فَأَعمَلُهُم بِطاعَةِ اللّهِ أوفَرُهُم عَقلاً ^۲ .

۳۶۱.عنه صلى الله عليه و آلهـ لَمّا سُئِلَ عَنِ العَقلِ ـ: العَمَلُ بِطاعَةِ اللّهِ ، وإنَّ العُمّالَ بِطاعَةِ اللّهِ هُمُ العُقَلاءُ ^۳ .

۳۶۲.جابِرُ بنُ عَبدِاللّهِ :إنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه و آله تَلا هذِهِ الآيَةَ : «وَ تِلْكَ الْأَمْثَـلُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَ مَا يَعْقِلُهَآ إِلاَّ الْعَــلِمُونَ» قالَ : العالِمُ الَّذي عَقَلَ عَنِ اللّهِ عز و جل فَعَمِلَ بِطاعَتِهِ وَاجتَنَبَ سَخَطَهُ ^۴ .

۳۶۳.سُوَيدُ بنُ غَفَلَةَ :إنَّ أبا بَكرٍ خَرَجَ ذاتَ يَومٍ فَاستَقبَلَهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله فَقالَ لَهُ : بِمَ بُعِثتَ يا رَسولَ اللّهِ ؟ قالَ : بِالعَقلِ ، قالَ : فَكَيفَ لَنا بِالعَقلِ ؟ فَقالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه و آله : إنَّ العَقلَ لا غايَةَ لَهُ ، ولكِن مَن أحَلَّ حَلالَ اللّهِ وحَرَّمَ حَرامَهُ سُمِّيَ عاقِلاً ، فَإِنِ اجتَهَدَ بَعدَ ذلِكَ سُمِّيَ عابِدًا ، فَإِنِ اجتَهَدَ بَعدَ ذلِكَ سُمِّيَ جَوادًا . فَمَنِ اجتَهَدَ فِي العِبادَةِ وسَمَحَ في نَوائِبِ المَعروفِ بِلا حَظٍّ مِن عَقلٍ يَدُلُّهُ عَلَى اتِّباعِ أمرِ اللّهِ عز و جل وَاجتِنابِ ما نَهَى اللّهُ عَنهُ ، فَاُولئِكَ هُمُ الأَخسَرونَ أعمالاً ، الَّذينَ ضَلَّ سَعيُهُم فِي الحَياةِ الدُّنيا وهُم يَحسَبونَ أنَّهُم يُحسِنونَ صُنعًا ^۵ .