385
خردگرايي در قرآن و حديث

۶ / ۳

خُلق و خوى جاهلى

قرآن

آن گاه كه كافران در دلهاى خود ، تعصّب، [آن هم] تعصّب جاهليت ورزيدند .

آيا كسى را كه [روزِ] جزا را دروغ مى خواند ، ديدى ؟ اين همان كس است كه يتيم را به سختى مى راند و به خوراك دادن بينوا ترغيب نمى كند .

حديث

۱۱۵۴.پيامبر صلى الله عليه و آله :هر كه در دل او به اندازه دانه خَردَلى تعصّب باشد ، خداوند او را در روز رستاخيز با اعراب جاهلى محشور گرداند .

۱۱۵۵.پيامبر صلى الله عليه و آله :آنكه زير پرچم گمراهى پيكار كند و براى تعصّبى خشمگين شود يا به تعصّبى فرا خواند و يا عصبيّتى را يارى كند ، و كشته شود ، به كشتن جاهلى از دنيا رفته است .

۱۱۵۶.پيامبر صلى الله عليه و آله :به درستى كه خداوند، غرور جاهلى و تكبّر به پدران را از ميان برد . همه شما فرزندان آدم و حوّا هستيد و نزديك به يكديگر ، به راستى كه بهترينِ شما نزد خداوند، پارساترين شماست . پس اگر كسى براى [خواستگارى آمد ]كه ديندارى و امانتدارى اش را مى پسنديد ، به او زن دهيد .

۱۱۵۷.امام باقر عليه السلام :پيامبر صلى الله عليه و آله در روز فتح مكّه بر منبر رفت و فرمود : «اى مردم! خداوند، غرور جاهلى و فخر به پدران را از ميان برد . بدانيد كه همه شما از آدم، و آدم از گل است . بدانيد كه بهترين بنده خدا ، بنده اى است كه پرواى الهى داشته باشد . عربيّت به [داشتن] پدرى [عرب] نيست ؛ بلكه زبانى است گويا . آنكه در كارش كاستى باشد، تبارش جبران نكند» .

۱۱۵۸.امام على عليه السلام :آنچه در دلهايتان از شعله هاى تعصّب و كينه هاى جاهلى ، پنهان شده، خاموش كنيد . چنين تعصّبى در مسلمان از آسيبهاى شيطانى ، تكبّر و دورويى، و الغاى شيطان خواهد بود .


خردگرايي در قرآن و حديث
384

۶ / ۳

أخلاقُ الجاهِلِيَّةِ

الكتاب

«إِذْ جَعَلَ الَّذِينَ كَفَرُواْ فِى قُلُوبِهِمُ الْحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ الْجَـهِلِيَّةِ ۱

«أَرَءَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ * فَذَ لِكَ الَّذِى يَدُعُ الْيَتِيمَ * وَ لاَ يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ ۲

الحديث

۱۱۵۴.رسول اللّه صلى الله عليه و آله :مَن كانَ في قَلبِهِ حَبَّةٌ مِن خَردَلٍ مِن عَصَبِيَّةٍ بَعَثَهُ اللّهُ يَومَ القِيامَةِ مَعَ أعرابِ الجاهِلِيَّةِ ۳ .

۱۱۵۵.عنه صلى الله عليه و آله :مَن قاتَلَ تَحتَ رايَةٍ عُمِّيَّةٍ ۴ يَغضَبُ لِعَصَبَةٍ ، أو يَدعو إلى عَصَبَةٍ ، أو يَنصُرُ عَصَبَةً ، فَقُتِلَ ، فَقِتلَةٌ جاهِلِيَّةٌ ۵ .

۱۱۵۶.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ أذهَبَ نَخوَةَ الجاهِلِيَّةِ وتَكَبُّرَها بِآبائِها ، كُلُّكُم لاِدَمَ وحَوّاءَ كَطَفِّ ۶ الصّاعِ بِالصّاعِ ، وإنَّ أكرَمَكُم عِندَ اللّهِ أتقاكُم ، فَمَن أتاكُم تَرضَونَ دينَهُ وأمانَتَهُ فَزَوِّجوهُ ۷ .

۱۱۵۷.الإمام الباقر عليه السلام :صَعِدَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله المِنبَرَ يَومَ فَتحِ مَكَّةَ فَقالَ : أيُّهَا النّاسُ ، إنَّ اللّهَ قَد أذهَبَ عَنكُم نَخوَةَ الجاهِلِيَّةِ وتَفاخُرَها بِآبائِها . ألا إنَّكُم مِن آدَمَ عليه السلاموآدَمُ مِن طينٍ ، ألا إنَّ خَيرَ عِبادِ اللّهِ عَبدٌ اِتَّقاهُ ، إنَّ العَرَبِيَّةَ لَيسَت بِأَبٍ والِدٍ ولكِنَّها لِسانٌ ناطِقٌ ، فَمَن قَصُرَ بِهِ عَمَلُهُ لَم يُبلِغهُ حَسَبُهُ ۸ .

۱۱۵۸.الإمام عليّ عليه السلام :أطفِئوا ما كَمَنَ في قُلوبِكُم مِن نيرانِ العَصَبِيَّةِ وأحقادِ الجاهِلِيَّةِ ، فَإِنَّما تِلكَ الحَمِيَّةُ تَكونُ فِي المُسلِمِ مِن خَطَراتِ الشَّيطانِ ونَخَواتِهِ ونَزَغاتِهِ ونَفَثاتِهِ ۹۱۰ .

1.الفتح : ۲۶ .

2.الماعون : ۱ ـ ۳ ، وقال عليّ بن إبراهيم في تفسيره : نزلت في أبي جهل وكفّار قريش (تفسير القمّي : ۲ / ۴۴۴) .

3.الكافي : ۲ / ۳۰۸ / ۳ ، ثواب الأعمال : ۲۶۴ / ۵ ، الأمالي للصدوق : ۷۰۴ / ۹۶۶ كلّها عن إسماعيل ابن أبي زياد «السكوني» عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، الجعفريّات : ۱۶۳ عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلامعنه صلى الله عليه و آله .

4.العمّيّة : قيل : هو فِعِّيلة ، من العماء : الضلالة ، وحكى بعضهم فيها ضمّ العين (النهاية : ۳ / ۳۰۴) .

5.صحيح مسلم: ۳/۱۴۷۶/۵۳ ، سنن ابن ماجة: ۲/۱۳۰۲/۳۹۴۸ ، مسند ابن حنبل: ۳/۱۷۴/۸۰۶۷ ، سنن النسائي : ۷ / ۱۲۳ كلّها عن أبي هريرة نحوه ؛ المجازات النبويّة : ۳۳۳ / ۲۵۷ .

6.طفّ الصاع : أي قريب بعضكم من بعض ، والمعنى : كلّكم في الانتساب إلى أب واحد بمنزلة واحدة (النهاية : ۳ / ۱۲۹) .

7.تفسير الدرّ المنثور : ۷ / ۵۷۹ نقلاً عن البيهقي عن أبي اُمامة .

8.الكافي : ۸/۲۴۶/۳۴۲ ، معاني الأخبار : ۲۰۷/۱ كلاهما عن حنّان عن أبيه ، الفقيه : ۴/۳۶۳/۵۷۶۲ عن حمّاد بن عمرو وأنس بن محمّد عن أبيه عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام عنه صلى الله عليه و آله ، الزهد للحسين ابن سعيد : ۵۶ / ۱۵۰ عن أبي عبيدة الحذّاء عن الإمام الباقر عليه السلامعنه صلى الله عليه و آله ، تفسير القمّي : ۲ / ۳۲۲ والثلاثة الأخيرة نحوه ؛ كنزالعمّال : ۱ / ۲۵۷ و ۴۰۲ .

9.نفث الشيطان : هو ما يُلقيه في قلب الإنسان ويُوقعه في باله ممّا يصطاده به (مجمع البحرين : ۳ / ۱۸۰۸) .

10.نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۲ .

  • نام منبع :
    خردگرايي در قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار و عبدالهادی مسعودی، ترجمه: مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1378
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4316
صفحه از 516
پرینت  ارسال به