۲۹۰.تحف العقول :مردى مسيحى از اهل نجران، وارد مدينه شد . وى مردى سخنور و با وقار و هيبت بود . گفته شد: «اى رسول خدا ! چه چيزى اين مسيحى را خردمند كرده است ؟» . رسول خدا، گوينده را از سخن بازداشت و فرمود : «ساكت ! خردمند كسى است كه خدا را به يگانگى باور كند و به پيروى از او پايبند باشد» .

۲۹۱.امام على عليه السلام :با خردْ شناخت خداوند، پايدار شود و با انديشه، حجّتهايش به اثبات رسد .

۲۹۲.امام على عليه السلام :ستايشْ خداى را سزاست . . . آن خدايى كه از امور نهانى ، پنهان است و در خردها آشكار است ، بدانچه در آفرينش، از نشانه هاى تدبير، عيان كرده است . آن خدايى كه از پيغمبرانش پرسيدند و او را به حدّ و جزو داشتن نستودند؛ بلكه به افعالش وى را ستودند و به آياتش بدو رهنمايى نمودند . خردِ انديشمندان، انكارش نكند ؛ زيرا كسى كه آسمان و زمين و آنچه را در آن است ، آفريده اوست و او سازنده همه آنهاست . قدرتش انكار ناپذير است .

۲۹۳.امام صادق عليه السلام :آغاز و شروع هر كار و نيرو و آبادانى آن ـ كه هر سودى بدان بسته است ـ خرد است ؛ آنچه كه خدا زيور خلق خود و روشنى بخش آنان ساخت و به وسيله خردْ بندگان ، آفريننده خود را بشناسند و دانند كه مخلوق اند و او مدبّر آنهاست ؛ و آنها در زير تدبير اويند ؛ هم او پاينده است و آنها راه فنا روند ؛ از پرتو خردشان دليل جويند ؛ بر هر آفريده اى كه بينند از آسمان و زمين ، خورشيد و ماه ، و شب و روز ، دريابند كه براى آن آفريدگان و خردشان ، آفريننده و سرپرستى است كه هميشه بوده و خواهد بود ، و به وسيله خرد ، زيبا را از زشت بشناسند و بدانند كه تاريكى در نادانى است و روشنى در دانش. اين است آنچه كه خرد بدان رهنمايى كرده است .
گفته شد : «آيا بندگان به همان عقل مى توانند اكتفا كنند ؟». فرمود : «خردمندْ به دليلِ عقلى كه خداوند پايه زندگى و زيور برازندگى و رهيابى وى ساخته، بداند كه خدا حقّ است و اوست پرورنده وى ، و بداند كه آفريدگار وى را خوشامد و بدآمدى است ؛ طاعتى دارد و معصيتى ، و تنها خردش نتواند آنها را دريابد و بداند كه بدان نرسد، جز به علم و طلب آن ، و از عقل خود بهره نبرد ، اگر به علم خداپرستى نرسد. پس بر خردمند است كه طلب علم كند وادبى آموزد كه بى آن ، پايدار نتواند بود» .

۲۹۰.تُحَفُ العُقولِ :قَدِمَ المَدينَةَ رَجُلٌ نَصرانِيٌّ مِن أهلِ نَجرانَ ، وكانَ فيهِ بَيانٌ ولَهُ وَقارٌ وهَيبَةٌ ، فَقيلَ : يا رَسولَ اللّهِ ، ما أعقَلَ هذَا النَّصرانِيَّ ؟! فَزَجَرَ القائِلَ وقالَ : مَه ! إنَّ العاقِلَ مَن وَحَّدَ اللّهَ وعَمِلَ بِطاعَتِهِ ^۱ .

۲۹۱.الإمام عليّ عليه السلام :بِصُنعِ اللّهِ يُستَدَلُّ عَلَيهِ ، وبِالعُقولِ تُعتَقَدُ مَعرِفَتُهُ ، وبِالفِكرَةِ تَثبُتُ حُجَّتُهُ ^۲ .

۲۹۲.عنه عليه السلام :الحَمدُ للّهِِ ... الَّذي بَطَنَ مِن خَفِيّاتِ الاُمورِ ، وظَهَرَ فِي العُقولِ بِما يُرى في خَلقِهِ مِن عَلاماتِ التَّدبيرِ ، الَّذي سُئِلَتِ الأَنبِياءُ عَنهُ فَلَم تَصِفهُ بِحَدٍّ ولا بِبَعضٍ ، بَل وَصَفَتهُ بِفِعالِهِ ودَلَّت عَلَيهِ بِآياتِهِ ، لا تَستَطيعُ عُقولُ المُتَفَكِّرينَ جَحدَهُ ؛ لِأَنَّ مَن كانَتِ السَّماواتُ والأَرضُ فِطرَتَهُ وما فيهِنَّ وما بَينَهُنَّ وهُوَ الصّانِعُ لَهُنَّ ، فَلا مَدفَعَ لِقُدرَتِهِ ^۳ .

۲۹۳.الإمام الصادق عليه السلام :إنَّ أوَّلَ الاُمورِ ومَبدَأَها وقُوَّتَها وعِمارَتَها ـ الَّتي لا يَنتَفِعُ شَيءٌ إلاّ بِهِ ـ العَقلُ الَّذي جَعَلَهُ اللّهُ زينَةً لِخَلقِهِ ونورًا لَهُم ، فَبِالعَقلِ عَرَفَ العِبادُ خالِقَهُم وأنَّهُم مَخلوقونَ ، وأنَّهُ المُدَبِّرُ لَهُم وأنَّهُمُ المُدَبَّرونَ ، وأنَّهُ الباقي وهُمُ الفانونَ ، وَاستَدَلّوا بِعُقولِهِم عَلى ما رَأَوا مِن خَلقِهِ ؛ مِن سَمائِهِ وأرضِهِ ، وشَمسِهِ وقَمَرِهِ ، ولَيلِهِ ونَهارِهِ ، وبِأَنَّ لَهُ ولَهُم خالِقًا ومُدَبِّرًا لَم يَزَل ولا يَزولُ ، وعَرَفوا بِهِ الحَسَنَ مِنَ القَبيحِ ، وأنَّ الظُّلمَةَ فِي الجَهلِ ، وأنَّ النّورَ فِي العِلمِ ، فَهذا ما دَلَّهُم عَلَيهِ العَقلُ .
قيلَ لَهُ : فَهَل يَكتَفِي العِبادُ بِالعَقلِ دونَ غَيرِهِ ؟ قالَ : إنَّ العاقِلَ لِدَلالَةِ عَقلِهِ الَّذي جَعَلَهُ اللّهُ قِوامَهُ وزينَتَهُ وهِدايَتَهُ عَلِمَ أنَّ اللّهَ هُوَ الحَقُّ ، وأنَّهُ هُوَ رَبُّهُ ، وعَلِمَ أنَّ لِخالِقِهِ مَحَبَّةً ، وأنَّ لَهُ كَراهِيَةً ، وأنَّ لَهُ طاعَةً ، وأنَّ لَهُ مَعصِيَةً ، فَلَم يَجِد عَقلَهُ يَدُلُّهُ عَلى ذلِكَ ، وعَلِمَ أنَّهُ لا يوصَلُ إلَيهِ إلاّ بِالعِلمِ وطَلَبِهِ ، وأنَّهُ لا يَنتَفِعُ بِعَقلِهِ إن لَم يُصِب ذلِكَ بِعِلمِهِ ، فَوَجَبَ عَلَى العاقِلِ طَلَبُ العِلمِ والأَدَبِ الَّذي لا قِوامَ لَهُ إلاّ بِهِ ^۴ .