به عبارت دیگر، وقتی برای فرد «حلّیت» یا «حرمت» دست‌یابی به امری که متعلَّق علاقه او است اهمیتی نداشته باشد،۱ در واقع از طریق رضایت الهی خارج می‌شود و از این پس آمال و آرزوهایش مذموم می‌شود و اینجا است که چنین امیالی تحت سیطره و ولایت شیطان قرار می‌گیرد. این موضوع را می‌توان از روایت امام باقر علیه السلام برداشت کرد: «إِذَا اسْتَحَقَّتْ وَلَایةُ اللَّهِ وَالسَّعَادَةُ جَاءَ الْأَجَلُ بَینَ الْعَینَینِ وَ ذَهَبَ الْأَمَلُ وَرَاءَ الظَّهْرِ وَ إِذَا اسْتَحَقَّتْ وَلَایةُ الشَّیطَانِ وَالشَّقَاوَةُ جَاءَ الْأَمَلُ بَینَ الْعَینَینِ وَ ذَهَبَ الْأَجَلُ وَرَاءَ الظَّهْر»؛۲ «هنگامی که (انسان) مستحق ولایت الهی و سعادت شود مرگ در جلوی چشمانش می‌آید و آرزو در پشت سرش قرار می‌گیرد و هنگامی که مستحق ولایت شیطان و شقاوت شود، آرزو در جلوی چشمانش قرار می‌گیرد و (یاد) مرگ به پشت سرش می‌رود». بنابراین، به میزان بهره‌مندی و استفاده فرد از عقل، آرزوهای او نیز در راستای هدف متعالی انسان قرار می‌گیرد.
ب.۱. همراهی «امل» و «رجا» در نگاه رویکردی
نکته توجه‌برانگیز این است که در روایاتِ رویکردی معمولاً «امل» با مفهوم
1.. «أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَصْبَهَانِی عَنْ سُلَیمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِی عَنِ الْفُضَیلِ بْنِ عِیاضٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَتَدْرِی مَنِ الشَّحِیحُ فَقُلْتُ هُوَ الْبَخِیلُ فَقَالَ الشَّحِیحُ أَشَدُّ مِنَ الْبَخِیلِ إِنَّ الْبَخِیلَ یبْخَلُ بِمَا فِی یدَیهِ وَ إِنَّ الشَّحِیحَ یشُحُّ بِمَا فِی أَیدِی النَّاسِ وَ عَلَی مَا فِی یدَیهِ حَتَّی لَا یرَی فِی أَیدِی النَّاسِ شَیئاً إِلَّا تَمَنَّی أَنْ یکونَ لَهُ بِالْحِلِّ وَالْحَرَامِ وَ لَا یشْبَعُ وَ لَا یقْنَعُ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ تَعَالَی» (صدوق، ۱۴۰۳: ۲۴۵).
2.. «مُحَمَّدُ بْنُ یحْیی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِی بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْکانَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ أَبِی یزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی شَیبَةَ الزُّهْرِی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و اله إِذَا اسْتَحَقَّتْ ... الخ» (کلینی، ۱۳۸۸: ۳/۲۵۰).
