45
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

۵. أمنیّه می‌تواند حالت شدت‌یافته‌تر امل باشد؛ چراکه از سویی در آیات ذکرشده مفاهیم فریب و کذب و امور ناشدنی به ‌جای امل به امانی نسبت داده شده، و از سوی دیگر، همان‌گونه که در بحث لغت‌شناسی «مُنیه» گذشت، حوزه «مُنیه» از دو جهت زمانی و مکانی گسترده‌تر از «امل» است.

۱. ۲. مفهوم امل در روایات اسلامی

در روایات اسلامی به منابع بیشتری درباره امل می‌توان دست یافت. در بخش بررسی مفهومی «امل» از نگاه روایات به دو دلیل منابع روایی تحقیق از «کتب مقبول و ثقه نزد شیعیان» یا «کتبی که برای استناد صلاحیت نسبی دارند» انتخاب شده است: ۱. گستردگی روایات و نبودِ مجال برای مطالعه یک‌یک آنها؛ ۲. قابل استنادترشدن نتایج پژوهش حاضر. ملاک شناسایی کتب مذکور معیار درجه‌بندی کتب روایی (طباطبایی، ۱۳۹۰) است؛۱ از این‌رو به کتاب کلینی و آثاری از شیخ صدوق استناد شده است. این آثار بر

1.. در این معیار، کتاب‌های حدیثی شیعه و سنی بر اساس ۱۲ ملاک مطرح در رد و قبول کتب روایی، در سه گروه درجه‌بندی شده‌اند:
 کتاب‌های درجه «الف»: کتاب‌های مقبول و ثقه نزد شیعیان یا اهل سنت است.
 کتاب‌های درجه «ج»: از گروه کتاب‌های ضعیف هستند که اعتماد محض به متون آنها پسندیده نیست و بهتر است به منزله مؤید از آنها استفاده شود.
 کتاب‌های درجه «ب»: بین دو گروه دیگرند و برای استناد، صلاحیت نسبی دارند.
از آنجا که تمام کتاب‌های هر گروه اعتبار یکسانی ندارند، کتاب‌های هر گروه نیز در نُه طبقه رتبه‌بندی شده‌اند که رتبه‌های اولیه اعتبار بیشتری دارند. مثلاً کتاب الکافی اثر کلینی در درجه الف و رتبه ۱ قرار دارد که به‌اختصار به‌ صورت «الکافی: الف/۱» نشان داده می‌شود و کتاب الارشاد شیخ مفید در درجه الف و رتبه ۶ قرار دارد و بدین‌صورت به آن اشاره می‌کنیم: «الارشاد: الف/۶» (نک.: طباطبایی، ۱۳۹۰: ۲۶۵ ـ ۲۸۶).


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
44

[ارزش‌های پایدار و شایسته] ثوابش نزد پروردگارت بهتر و امیدبخش‌تر است» (کهف: ۴۶).

در این آیه: ۱. نیکوبودن امل به دلیل مأمول (باقیات الصالحات) است، پس همان‌گونه که گفته شد، امور اخروی در تقابل با امور دنیوی می‌تواند یکی از معیارهای نیکو یا نکوهیده‌شدن امل باشد؛ ۲. سخن از نیکوتربودن امل است و این اشعاری به پذیرش اصل این حالت در انسان‌ها است. بنابراین، صرف دنیوی‌بودن امل، دلیل نکوهیده‌بودن آن نیست، بلکه افراط در آن می‌تواند تکمیل‌کننده این معیار باشد. از فراوانی آیات دال ‌بر نکوهیده‌بودن امل در مقایسه با نیکوبودن آن نیز می‌توان ادعا کرد که معمولاً این حالت آدمی گرایش به افراط دارد. این موضوع در بخش‌های بعدی بیشتر بررسی خواهد شد.

۱. ۱. ۱. جمع‌بندی آیات

از تمام مطالب یادشده چند نکته استفاده می‌شود:

۱. امل (انتظار برای دست‌یابی به امر خوشایند) احساسی طبیعی در انسان‌ها است که ممکن است برای هر کسی رخ دهد.

۲. معمولاً خاصیت این‌گونه انتظارات این است که به افراط کشانده شوند (نسبت آیات مربوط به امل نکوهیده و نیکو).

۳. این انتظار ممکن است نیکو یا نکوهیده باشد.

۴. نیکو یا نکوهیده‌بودن این حالت بستگی به دو عامل دارد: دنیوی یا اخروی‌بودن مأمول (متعلَّق انتظار)؛ شدت‌یافتن و به‌ افراط‌ کشانده‌شدن انتظار مذکور در مأمول دنیوی.

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 848
صفحه از 157
پرینت  ارسال به