33
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

آخرت،۱ بغض و کینه،۲ و سستی در دیانت.۳

تداوم این‌گونه رغبت‌ها می‌تواند از فرد تیپ شخصیتی راغب به دنیا بسازد که در نتیجه آن فرد از لحاظ اهداف دینی دچار گونه‌ای بی‌اعتنایی می‌شود و دیگر توجهی به عواقب سوء رغبت‌های مذکور نخواهد داشت.۴ در عین ‌حال با نگاهی دیگر به آموزه‌های دینی می‌توان رغبت‌ها را در قالب «رغبت‌های آنی» و «رغبت‌های آتی» تقسیم کرد. منظور از رغبت‌های آنی گرایش‌های شدید باطنی به اموری است که در حال حاضر حضور دارند، برخلاف رغبت‌های آتی که موضوع آنها حضور فعلی ندارد و فرد در انتظار دست‌یابی به آنها در زمان آینده می‌نشیند.

به ‌نظر می‌رسد رغبت‌های آنی با مفهوم «لذت» پیوند خورده‌اند، در حالی‌ که رغبت‌های آتی با مفهوم «امل» ارتباط دارند. بنابراین، با توجه به انتساب مفهوم رغبت به دو مفهوم «امل» و «امنیه» در برخی روایات۵ و نیز به‌کارگیری اصطلاح «رغائب» برای مفهوم «آرزوها» در برخی دیگر از

1.. «عن امیرالمؤمنین علیه السلام: لَا ینْفَعُ الْعَمَلُ لِلْآخِرَةِ مَعَ الرَّغْبَةِ فِی الدُّنْیا» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶: ۱۴۱، ح۲۵۰۸).

2.. «الرَّغْبَةُ فِی الدُّنْیا تُوجِبُ الْمَقْت» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶: ۱۴۲، ح۲۵۱۶).

3.. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و اله: بِئْسَ الْعَوْنُ عَلَی الدِّینِ قَلْبٌ نَخِیبٌ وَ بَطْنٌ رَغِیبٌ وَ نَعْظٌ شَدِیدٌ» (کلینی، ۱۳۸۸: ۶/۲۶۸).

4.. «قال امیرالمؤمنین علیه السلام: وَاعْلَمْ أَنَّ النَّاسَ ثَلَاثَةٌ زَاهِدٌ وَ صَابِرٌ وَ رَاغِبٌ ... وَ أَمَّا الرَّاغِبُ فَلَا یبَالِی مِنْ أَینَ جَاءَتْهُ الدُّنْیا مِنْ حِلِّهَا أَوْ مِنْ حَرَامِهَا وَ لَا یبَالِی مَا دَنَّسَ فیها عِرْضَهُ وَ أَهْلَک نَفْسَهُ وَ أَذْهَبَ مُرُوءَتَهُ فَهُمْ فِی غَمْرَةٍ یضْطَرِبُون» (کلینی، ۱۳۸۸: ۲/۴۵۳).‌

5.. «عن رسول الله صلی الله علیه و اله: وَ مَنْ یرْغَبْ فِی الدُّنْیا فَطَالَ فیها أَمَلُهُ» (ابن‌شعبه حرانی، ۱۴۰۴: ۳۵)؛ «و عن امیر المؤمنین علیه السلام: فَتَجَافَوْا عَنْهَا (الدنیا) فَإِنَّ الْمُغْتَرَّ مَنِ اغْتَرَّ بِهَا لَنْ تَعْدُوَ الدُّنْیا إِذَا تَنَاهَتْ إِلَیهَا أُمْنِیةُ أَهْلِ الرَّغْبَةِ فیها الْمُحِبِّینَ لَهَا الْمُطْمَئِنِّینَ إِلَیهَا الْمَفْتُونِینَ بِهَا» (کلینی، ۱۳۸۸: ۸/۱۷۴).


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
32

آدمی را به همراه خواهند داشت.۱ حضرت علی علیه السلام منشأ کشش و رغبت انسان‌ها به این دنیا را در حقیقتِ هستی‌شناسانه آن معرفی می‌کند:

عِبَادَ اللَّهِ إِنَّ الدُّنْیا دَارٌ رَضِی اللَّهُ لِأَهْلِهَا الْفَنَاءَ وَ قَدَّرَ عَلَیهِمْ بِهَا الْجِلَاءَ فَکلُّ مَا فِیهَا نَافِدٌ وَ کلُّ مَنْ یسْلُکهَا بَائِدٌ وَ هِی مَعَ ذَلِک حُلْوَةٌ غَضِرَةٌ رَائِقَةٌ نَضِرَةٌ قَدْ زُینَتْ لِلطَّالِبِ وَ لَاطَتْ بِقَلْبِ الرَّاغِبِ یطَیبُهَا الطَّامِعُ وَ یجْتَوِیهَا الْوَجِلُ؛

۰.بندگان خدا! حتماً دنیا منزلگاهی است که خداوند ناپایی را برای اهل آن در نظر گرفته و ترک آنجا را برای آنها مقدر کرده است. پس هر که در آن است فانی‌شدنی است و هر آنکه در آن سیر می‌کند، جدا خواهد شد. با این ‌حال این دنیا شیرین، چسبنده، جذّاب، خوش‌رنگ و لعاب است که برای طالب دنیا زینت داده شده و به دل انسان راغب چسبیده شده و انسان طمع‌کار آن را زیبا می‌پندارد و انسان ترسان به آن بی‌میل است (طوسی، ۱۴۱۱: ۲/۶۵۹).

‌ از نگاه روایات، رغبت‌های دنیویِ جهت‌نایافته، پیامدهایی در پی خواهد داشت، مانند سختی،۲ غم،۳ همّ، حزن،۴ سودمندنبودن برای

1.. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَا أَقْبَحَ بِالْمُؤْمِنِ أَنْ تَکونَ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّهُ» (کلینی، ۱۳۸۸: ۲/۳۲۰)؛ عن أَبَی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: «بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ لَهُ رَغْبَةٌ تُذِلُّهُ» (همان)؛ «عن امیر المؤمنین علیه السلام: وَ أَکرِمْ نَفْسَک عَنْ کلِّ دَنِیةٍ وَ إِنْ سَاقَتْک إِلَی الرَّغَائِبِ فَإِنَّک لَنْ تَعْتَاضَ بِمَا تَبْذُلُ مِنْ نَفْسِک عِوَضا» (نهج‌البلاغة، نامه ۳۱، ص۴۰۱).

2.. «قال امیرالمؤمنین علیه السلام: وَالرَّغْبَةُ مِفْتَاحُ التَّعَب» (کلینی، ۱۳۸۸: ۸/۱۹).

3.. «عن امیرالمؤمنین علیه السلام قَالَ: الرَّغْبَةُ فِی الدُّنْیا تُورِثُ الْغَمَّ وَالْحَزَنَ» ‌(ابن‌شعبه حرانی، ۱۴۰۴: ۳۵۷).

4.. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و اله: الرَّغْبَةُ فِی الدُّنْیا تُکثِرُ الْهَمَّ وَالْحُزْنَ» (صدوق، ۱۳۶۲: ۱/۷۳).

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 357
صفحه از 157
پرینت  ارسال به