21
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

در روان‌شناسی از دو اصطلاح wish و aspiration برای مفهوم «آرزو» استفاده شده است. این مفهوم همچون میل منفعل (و نه فعال) توصیف می‌شود که فرد برای به‌انجام‌رساندن آن تلاشی نمی‌کند (اشنایدر و لاپز، ۲۰۰۷: ۳۵)؛۱ یا همچون گرایش هیجانی که هنگام تصور موضوعی خوشایند برانگیخته می‌شود (آریتی، ۲۰۰۴: ۱۳۱). ۲

اریک فروم۳ (۱۹۷۴) از روان‌شناسان روان‌تحلیلگر، در کتاب انقلاب امید: به‌ سوی انسانی‌کردن تکنولوژی۴ می‌گوید آرزوها برخلاف امیدها محصول تصور درباره احتمال تغییرند، بی‌آنکه طرحی برای آن داشته باشیم یا انرژی لازم برای ایجاد چنین تغییری را به همراه داشته باشیم. این انگیزه‌ها (آرزوها) برخلاف امید ویژگی‌های منفعلی دارند که در آن، تلاش کم یا اصلاً تلاشی برای به‌واقعیت‌پیوستن مصادیق آنها انجام نمی‌گیرد. به تعبیر فروم، سطح شدید این انفعال به شکل‌گیری پوچ‌گرایی۵ منجر می‌شود (اشنایدر و لاپز، ۲۰۰۷: ۲۶).

بنابراین، حالات منتج از امید و آرزو را باید متفاوت دانست. برای مثال، خوش‌بینی ناشی از امید را باید از خوش‌بینی ناشی از آرزو مجزا کرد. محققان خوش‌بینی آرزومندانه را نشئت‌گرفته از پندار آرزومندانه۶ می‌دانند (کریزان و واین‌شیتل۷، ۲۰۰۹).

1.. Snyder, C. R.; Lopez, S. J.

2.. Arieti, S.

3.. Erich Fromm

4.. The Revolution of Hope: Toward a Humanized Technology

5.. nihilism

6.. wishful thinking

7.. Krizan, Z.; Windschitl, P. D.


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
20

آدمی در ارتباط با آینده شکل گرفته یا تکمیل می‌شود؛ از آن ‌جمله می‌توان به رویکرد انسان‌گراها به شخصیت اشاره کرد. در میان رویکردهای روان‌درمانی نیز برخی درمانگران وجهی از دغدغه بیماران روانی را در آینده آنان جست‌وجو می‌کنند، همچون رویکرد شناختی‌رفتاری در روان‌درمانگری. این بررسی‌ها برخلاف تفکر روان‌تحلیلگرانی است که معتقدند بزرگ‌سالی آدمی صرفاً به گذشته او بسته است و آرزوهای وی نیز در دوران کودکی او رقم خورده‌اند که بیشتر آنها هم سرکوب شده‌اند.

ظاهراً گاهی انسان در آینده سیر می‌کند، هرچند هنوز در آن حضور نیافته است. البته این حضور در آینده، همچون سیر در گذشته، ممکن است در پیوستاری از وجه سالم تا وجه بیمارگونه قرار گیرد. به‌ سخن دیگر، همان‌طور که برخی افراد ممکن است نتوانند از گذشته خود دست بکشند و از شکست‌ها و تلخی‌های آن بیرون آیند، برخی دیگر که از استفاده مناسب از آینده ناتوان‌اند، به‌ طور غیرمنطقی سرخوش از آینده می‌شوند. گاه سیر روانی آنان در زمان به‌ قدری شدت می‌یابد که سرمست از آن می‌شوند و در خیال‌پردازی‌های مرضی گرفتار می‌آیند.

موضوع «آرزوها» و «امیال» در روان‌شناسی را شاید بتوان در تبیین شخصیت آدمی در ضمن رویکردهای روان‌تحلیل‌گری ردیابی کرد. سپس می‌توان به جنبه‌هایی از این موضوع در قلمروهای روان‌شناسی اجتماعی، بالینی، روان‌درمانی، و روان‌شناسی مثبت در زمینه‌های ذیل دست یافت: شکل‌گیری هویت، تیپ‌های شخصیتی، سبک‌های مقابله با استرس، پیشرفت، شادکامی و بهزیستی.

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 911
صفحه از 157
پرینت  ارسال به