19
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

گفته آنها، از لحاظ فلسفی بعید است کسی ادعا کند که رغبت پیداکردن به چیزی، همان لذت‌بردن از آن است.

باید پذیرفت که ارتباط‌های مفهومی بسیاری بین «لذت» و «رغبت» وجود دارد؛ اما این تفاوت هم بارز است که موضوعات لذت باید هم‌زمان با لذت وجود داشته باشند، در حالی ‌که موضوعات رغبت متأخر از خود رغبت‌اند. این تمایزِ زمانی بین لذت و رغبت شاید یکی از وجوه تمایز بین دو مفهوم مذکور باشد (همان).

در اصطلاحات روزمره، «رغبت» به معنای خواستن چیزی یا انجام‌دادن کاری است و عموم پژوهشگران نیز آن را هم‌معنای «خواست» می‌دانند. از این‌رو موضوعاتی که ما بدان‌ها گرایش و علاقه داریم، چه هم‌اکنون حضور داشته باشند و چه قرار باشد در آینده به ‌وجود بیایند، هر دو از خواست‌های ما نشئت می‌گیرند. بنابراین، شاید بتوان گفت رغبت را نه در عرض لذت، که باید مَقسم آن تلقی کرد، به ‌گونه‌ای که رغبت‌هایِ کنونی، منشأ شکل‌گیری «لذت‌ها» هستند و رغبت‌های مربوط به آینده، منبع ایجاد حالات دیگری به نام «آرزوها» خواهند بود. البته گاه تصور خیالی موضوعِ خوشایند آینده نیز به دلیل وجود خیالی آن در زمان حاضر باعث لذت می‌شود. بررسی کامل‌تر مفهوم «آرزو» در قلمرو روان‌شناسی، ما را به تبیین دقیق‌تری در این زمینه می‌رساند.

۲. آرزو در روان‌شناسی

رغبت‌های آینده‌محور اهمیت خاصی در روان‌شناسی دارند. اهمیت این موضوع تا جایی است که برخی روان‌شناسان معتقدند بخشی از شخصیت


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
18

فرض روان‌شناسان (هافمن و دیگران، ۲۰۱۲) این است که رغبت‌ها از تعامل و تأثیر و تأثر وضعیت محیطی و نیازهای مستقر در وجود آدمی پدیدار می‌شوند. بنابراین، می‌توان گفت نیازها زمینه‌های شکل‌گیری رغبت‌ها را فراهم می‌آورند.

اما رابطه بین رغبت و لذت چیست؟ برخی روان‌شناسان (هافمن و دیگران، ۲۰۱۲) در تعریف رغبت، مفهوم لذت را لحاظ کرده و گفته‌اند: «رغبت پیشامد شناختیِ مملوّ از عاطفه است که در آن موضوع یا فعالیتی که با لذت یا تسکین رنج همراه شده در کانون توجه قرار گرفته است». نیز گروهی از فلاسفه معتقدند دو مفهوم «رغبت» و «لذت» بسیار به هم نزدیک هستند و به ادعای برخی از آنها، همه رغبت‌ها نهایتاً با هدف لذت شکل می‌گیرند و دیگر اهدافی که به آن میل داریم واسطه‌ای برای دست‌یابی به لذت‌ها هستند (اسکرودر، ۲۰۰۶: ۵).

اما واقعیت این است که موضوع رابطه «رغبت» و «لذت» یکی از پرسش‌های بحث‌برانگیز بین فلاسفه اخلاق بوده است تا جایی که آنها را به پای‌بندی به دو رویکرد اولویت‌گرایی۱ در مقابل لذت‌گرایی۲ سوق داده است؛ یکی از این دو رویکرد انتخاب مصادیق رغبت‌انگیز را استدلال‌پذیر می‌داند و رویکرد دیگر استدلال‌نا‌پذیر. از این‌رو برخی فیلسوفان اخلاق (فلدمن،۳ ۱۹۹۷) مدعی‌اند دو مفهوم «رغبت» و «لذت» از هم متمایزند. به

1.. preferentism

2.. hedonism

3.. Feldman, F.

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 246
صفحه از 157
پرینت  ارسال به