127
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

مُسْتَحِیلَةٌ»؛ «به اندازه کوتاهی عمرت، آرزویت را طولانی نما و مبادا صحت جسمانی و سلامت روزگارت تو را بفریبد که مدت عمر کوتاه است و سلامت جسمانی دست‌خوش دگرگونی!» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶: ۱۵۹، ح۳۰۳۳).

افراد خودنظارت‌گر این‌گونه مراقب حالات خود هستند و با خدای خود چنین نجوا می‌کنند: «رَبِّ وَ مَا أَطْوَلَ أَمَلِی فِی قِصَرِ أَجَلِی وَ أَقْصَرَ أَجَلِی فِی بُعْدِ أَمَلِی»؛ «خدای من، چقدر آرزویم طولانی است در این عمر کوتاهم و چقدر عمرم کوتاه است در این درازی آرزویم» (کلینی، ۱۳۸۸: ۲/۵۷۷).‌

۳. عاقبت‌اندیشی

سازوکار شناختی دیگری که در عرصه قصرالامل یاری‌رسان افراد خواهد بود، توجه به آثار مثبت قصرالامل و پیامدهای منفی طول‌الامل است. اساساً از سویی توجه به پیامدهای منفی، انگیزهٔ قوی را در افراد برای بازداری از حرکت در مسیرهای متعارض با هدف متعالی ایجاد می‌کند و از سوی دیگر توجه به آثار مثبت و خوشایند، آنها را به انجام‌دادن فعل برمی‌انگیزاند.

برخی آثار مثبت تلاش برای به‌ غایت ‌نرساندن آرزوها (قصرالامل) عبارت‌اند از: رسیدن به بی‌نیازی،۱ ورود به بهشت،۲ نیکو شدن اعمال،۳

1.. «عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: أَشْرَفُ الْغِنَی تَرْک الْمُنَی» ‌(کلینی، ۱۳۸۸: ۸/۱۸).

2.. «یا أَبَا ذَرٍّ، أَ تُحِبُّ أَنْ تَدْخُلَ الْجَنَّةَ قُلْتُ: نَعَمْ فِدَاک أَبِی. قَالَ: فَأَقْصِرْ مِنَ الْأَمَلِ، وَاجْعَلِ الْمَوْتَ نُصْبَ عَینِک، وَاسْتَحِ مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَیاءِ» (طوسی، ۱۴۱۴: ۵۳۴).

3.. «مَنْ قَصُرَ أَمَلُهُ حَسُنَ عَمَلُهُ» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶: ۳۱۳، ح۷۲۶۳).


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
126

کذب۱ و شیطانی‌بودن۲ است. از این‌رو در روایت حضرت علی علیه السلام آمده است که «إِذَا أَرَادَ (اللَّهُ) بِعَبْدٍ شَرّاً حَبَّبَ إِلَیهِ الْمَالَ وَ بَسَطَ مِنْهُ الْآمَالَ»؛ «هنگامی ‌که خداوند برای بنده‌ای (امر) شرّ اراده کند، مال و ثروت را نزد او محبوب گردانیده و آرزوهای او را می‌گستراند» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶: ۳۶۷، ح۸۳۰۴).

۲. خودنظارت‌گری و هشیاری

در آموزه‌های اسلامی، همواره افراد ترغیب می‌شوند به وقایع پیرامونی هشیار باشند و مرتباً بر رفتارهای خود نظارت کنند. توجه‌دادن افراد به موضوع ناپایداری عمر به ‌منظور کوتاه‌ کردن آرزوها نمونه‌ای از این ترغیب‌ها است. در روایت حضرت علی علیه السلام آمده است: «فَاعْمَلْ عَمَلَ رَجُلٍ لَیسَ یأْمُلُ مِنَ الْأَیامِ إِلَّا یوْمَهُ الَّذِی أَصْبَحَ فِیهِ وَ لَیلَتَه (کلینی، ۱۳۸۸، ۲/۴۵۳)؛ مانند کسی عمل نما که از ایام جز روزی که صبح را در آن به شب رسانده امید زنده‌بودن ندارد». ترغیب به هشیاری و نظارت‌گری بر خود را از روایت دیگر آن حضرت بهتر می‌توان برداشت کرد: «زِدْ مِنْ طُولِ أَمَلِک فِی قِصَرِ أَجَلِک وَ لَا تَغُرَّنَّک صِحَّةُ جِسْمِک وَ سَلَامَةُ أَمْسِک فَإِنَّ مُدَّةَ الْعُمُرِ قَلِیلَةٌ وَ سَلَامَةُ الْجِسْمِ

1.. «إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام خَطَبَ النَّاسَ بِالْمَدِینَةِ ... فَقَال ... رُبَّ طَمَعٍ خَائِبٍ وَ أَمَلٍ کاذِبٍ وَ رَجَاءٍ یؤَدِّی إِلَی الْحِرْمَان» ‌(کلینی، ۱۳۸۸: ۸/۱۸)؛ و نک.: طباطبایی، ۱۳۹۴: ۱/۲۱۵، ذیل تفسیر آیه ۷۸ سوره بقره: (وَ مِنهُمْ أُمِّیونَ لَا یعْلَمُونَ الْکتَابَ إِلَّا أَمَانی‌َّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یظُنُّون).

2.. (وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّینَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیبَتِّکنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیغَیرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ یتَّخِذِ الشَّیطانَ وَلِیا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبیناً یعِدُهُمْ وَ یمَنِّیهِمْ وَ ما یعِدُهُمُ الشَّیطانُ إِلاَّ غُرُورا) (نساء: ۱۱۹ و ۱۲۰)؛ (وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِک مِنْ رَسُولٍ وَ لا نَبِی إِلاَّ إِذا تَمَنَّی أَلْقَی الشَّیطانُ فی أُمْنِیتِهِ فَینْسَخُ اللَّهُ ما یلْقِی الشَّیطانُ ثُمَّ یحْکمُ اللَّهُ آیاتِهِ وَاللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ) (حج: ۵۲).

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 222
صفحه از 157
پرینت  ارسال به