13
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

روان‌شناختی امل با رویکرد اسلامی، ملاک‌های روی‌آوری به امل یا اجتناب از آن بررسی شده و در نهایت کوشیده‌ایم در قالب مدلی نظری مؤلفه‌های به هم مرتبط سازه امل را کشف و سازوکار عملکردی آن را تبیین کنیم.

در فصل سوم، با عنوان «پیامدها و سازوکارها»، ابتدا پیامدهای به افراط کشانده ‌شدن آرزوها یعنی «طول امل» را بررسی کرده‌ایم. سپس بحث ویژه «رابطه آرزوهای بزرگ و رضایت زندگی» را کاویده و در نهایت سازوکارهای مختلفی را برای تعدیل آرزوها در قالب بررسی مفهوم «قصر امل» طراحی نموده‌ایم.

شاید در نگاه اولیه یا بر اساس برخی تبیین‌های ناصحیحی که تا به حال از مفهوم آرزو عرضه شده است، برداشت منفی از این مفهوم برای ما شکل گرفته باشد. اما به ‌نظر می‌رسد منابع اسلامی در مقام قبول یا ردّ مطلق آرزوها برنیامده و لازم است در این باره نگاه دقیق‌تری به آموزه‌های اسلامی بیندازیم.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد می‌توان سازه امل را در قالب «مدل عملکردی» تبیین کرد. مدل عملکردی امل که میل یا احساسی خوشایند به رویدادی در آینده تلقی شده است، دو فرآیند درهم‌تنیده رویکردیِ عقل‌مدار و اجتنابیِ جهل‌مدار دارد که بسته به نوع فعال‌بودن هر یک از دو حلقه مذکور، فرد به یکی از سه فرآیند «بسط امل»، «قصر امل» یا «طول امل» روی خواهد آورد. آموزه‌های اسلامی به فرآیند بسط امل با تبیین مطرح‌شده در این کتاب توجه نشان داده‌اند و آن را تشویق کرده‌اند. طول امل پیامدهایی دارد که در پیوستاری از نادیده‌گرفتن حقایق تا انکار قطعیات گسترده شده است و فرآیند قصر امل نیز یک ‌سری سازوکار‌های شناختی و عاطفی و رفتاری دارد که فرد می‌تواند از آنها برای تعدیل آرزوها استفاده کند.


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
12

«خودنظم‌بخشی»۱ آغاز شده است و محققان، رابطه توانایی خودمهارگری را با سازه‌های شخصیت و دینداری و سلامت بررسی کرده‌اند (برای مثال نک.: هافمن و دیگران، ۲۰۱۲؛ واس و بامیستر،۲ ۲۰۱۱).

شاید بخشی از رغبت‌ها به زمانی غیر از زمان کنونی ما مربوط باشد که در قالب «آرزو» می‌توان آن را بررسی کرد. «آرزو» یکی از گرایش‌های روان آدمی است که با آینده افراد سروکار دارد. در دانش روان‌شناسی نقش آرزوها در شخصیت، هویت‌یابی، پیشرفت و مقابله با تنش‌ها بررسی می‌شود، اما کمتر به تبیین ماهیت خودِ این مفهوم و نحوه عملکرد آن توجه شده است.

مؤلف در این کتاب با روش توصیفی‌تحلیلی و با هدف تبیین ماهیت سازه آرزو، نحوه «عملکرد»۳ آن و آثار و نتایج روان‌شناختی آن را در سه فصل بررسی کرده است:

در فصل اول، در قالب کلیات مباحث مفهوم‌شناسی آرزو، ابتدا دو مفهوم «رغبت» و «آرزو» در منابع روان‌شناختی و حالات منتج از آن مطالعه شده است. سپس بحث میل و رغبت در آموزه‌های اسلامی و انواع آن بررسی شده است. آنگاه دو مفهوم «امل» و «مُنیه» و تفاوت‌های آنها را تبیین لغوی کرده‌ایم.

در فصل دوم، با عنوان «تبیین مفهومی و مدل عملکردی امل بر اساس منابع اسلامی»، ابتدا مفهوم‌ آن در قرآن کریم و روایات اسلامی شناسایی شده است. همچنین، «امل» را با مفاهیم متناظر آن، یعنی «مُنیه»، «رجا» و «طمع» و مفاهیم مقابل آنها مقایسه و تحلیل کرده‌ایم. سپس با هدف تبیین

1.. self ـ regulation

2.. Vohs, K. D.; Baumeister, R. F.

3.. operation

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 341
صفحه از 157
پرینت  ارسال به