119
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

در روایات دیگر، حضرت به‌صراحت، خبر از وجود رابطه منفی بین آرزوهای نکوهیده و رضایت می‌دهند: «مَنْ کثُرَ مُنَاهُ قَلَّ رِضَاهُ»؛ «هر کس آرزوهایش افزون شود، رضایتش کم می‌شود» (همان: ۳۱۴، ح۷۳۰۴)؛ و «مَنْ کثُرَ مُنَاهُ کثُرَ عَنَاؤُهُ»؛ «هر کس آرزوهایش افزون شود، سختی‌هایش بسیار می‌شود» (همان: ۳۱۴، ح۷۳۰۶). نمودار (۲ ـ ۳) رابطه آرزوها و رضایت از زندگی با رویکرد اسلامی را نشان می‌دهد.

از این‌رو برخی روان‌شناسان (کارور و شی‌یر۱، ۲۰۰۲: ۲۴۱) با تجویز واقع‌نگری در انتخاب درست آرزوها می‌گویند گاهی افراد به‌ طور غیرواقعی به آرزوهای بزرگ می‌اندیشند، ولی وقتی به‌ آنها دست نمی‌یابند، دچار تردیدهایی درباره کفایت خود می‌شوند و رضایت آنها از زندگی کاهش می‌یابد. بنابراین، با تثبیت اهداف واقع‌نگرانه و مشخص‌کردن موقعیت‌هایی که به ‌جای تغییر باید پذیرفته شود، می‌توان با این تمایلات غیرواقع‌بینانه مقابله کرد. این افراد باید یاد بگیرند از اهداف دست‌نایافتنی دست بکشند و به ‌جای آن از اهدافی جایگزین استفاد کنند.

۳. قصرالامل و ساز و کارهای آن

در فصل دوم گفته شد که قصر امل یکی از ارمغان‌های سیستم رویکردی به امل است که با محوریت عقل، به ‌منظور تعدیل میل خوشایند آینده‌محور فعال می‌شود. در منابع اسلامی با روایات متنوعی درباره «قصر امل» مواجه می‌شویم که می‌توان بر اساس آنها سازوکارهای را طراحی کرد که به افراد در

1.. Carver, C. S.; Scheier, M. F.


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
118

نمودار (۲ ـ ۳): رابطه آرزوها و رضایت از زندگی بر اساس منابع اسلامی

از نگاه روایات نقل‌شده در کتب معتبر روایی، تکیه‌کردن بر آرزوهایی که با رویکردی جاهلانه نضج یافته و به افراط کشانده شده است، حتی لذتِ دنیای ممدوح با همه نعمت‌های الهی‌اش را از فرد خواهد گرفت. چنین فردی از دیدن زیبایی‌های نعمت‌های الهی محروم می‌شود و در رنج و سختی فرو خواهد رفت. امام علی علیه السلام فرمودند: «تَجَنَّبُوا الْمُنَی فَإِنَّهَا تُذْهِبُ بَهْجَةَ مَا خُوِّلْتُمْ وَ تَسْتَصْغِرُونَ بِهَا مَوَاهِبَ اللَّهِ تَعَالَی عِنْدَکمْ وَ تُعْقِبُکمُ الْحَسَرَاتِ فِیمَا وَهَّمْتُمْ بِهِ أَنْفُسَکمْ»؛ «از آرزوها بپرهیزید که حتماً آنها زیبایی آنچه را به شما عطا شده است از بین می‌برند و نعمت‌های خداوند متعال را که نزدتان است به ‌واسطه آنها کوچک می‌شمارید و در پی آن، به ‌واسطه اشتباهی که خود را در آن انداخته‌اید، برایتان حسرت‌ها شکل می‌گیرد» (کلینی، ۱۳۸۸: ۵/۸۵). از نگاه روایات منسوب به حضرت علی علیه السلام: «ثَمَرَةُ الرَّغْبَةِ التَّعَبُ»؛ «نتیجه رغبت‌ها سختی است» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶: ۳۱۴، ح۷۲۹۹).

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 845
صفحه از 157
پرینت  ارسال به