103
درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی

همراهی با رسول خدا صلی الله علیه و اله به هنگام دیدن عذاب،۱ آرزوی انتخاب‌نکردن برخی دوستی‌ها در دنیا،۲ و آرزوی انجام‌دادن اعمال صالح قبل از ورود به زندگی آخرت۳ از نمونه‌هایی است که قرآن کریم از آن خبر داده است.

ج. کم‌رضامندی

دیگر پیامد عاطفی نادیده‌گرفتن حقایق «کم‌رضامندی» است. اما به دلیل اهمیت آن، این موضوع را مستقلاً تحت عنوان «رابطه آرزوهای بزرگ و رضایت از زندگی» بررسی خواهیم کرد.

۱. ۲. ۲. فراموشی عملِ معطوف به هدف

دومین پیامد شناختی طول امل «فراموشی عملِ معطوف به هدف» است. وجود هدف و رفتارهای هدفگرا، متغیرهایی هستند که امروزه در روان‌شناسی اهمیت و نقش آن در بهزیستی روانی افراد به اثبات رسیده است. اساساً زندگی شاد و معنادار، زندگی بهره‌مند از اهداف است و این اهداف، همواره مبتنی بر انجام‌‌دادن برخی اعمال و رفتارهای متناسب است. به اعتقاد روان‌شناسان (اینگرید و دیگران،۴ ۲۰۰۹) تلاش برای دست‌یابی به هدف، برای بهزیستی و زندگی خوب، حیاتی است.

در منطق اسلام، هدف نهایی انسان‌ها شناخت خداوند و دست‌یابی به

1.. (وَ یوْمَ یعَضُّ الظَّالِمُ عَلی یدَیهِ یقُولُ یا لَیتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبیلاً) (فرقان: ۲۷).

2.. (یا وَیلَتی لَیتَنی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلاً) (فرقان: ۲۸).

3.. (یقُولُ یا لَیتَنی قَدَّمْتُ لِحَیاتی) (فجر: ۲۴‌).

4.. Ingrid, B.; Majda, R.; Dubravka, M.


درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
102

از سوی دیگر، در حدیث قدسی آمده است: «لَأَقْطَعَنَّ أَمَلَ کلِّ مُؤَمِّلٍ غَیرِی بِالْیأْسِ»‌؛ «حتماً بدون تردید آرزوی هر آرزوکننده غیر خودم را با (ابتلا به) یأس قطع خواهم کرد» (کلینی، ۱۳۸۸: ۲/۶۳). حسرت و تأسفِ حاصل از دست‌نیافتن به آرزوها به همراه ابتلا به یأس است که انسان را به سوی ورطه آشفتگی‌ها و فروپاشی‌های روانی می‌کشاند. در روایت حضرت علی علیه السلام آمده است: «حَاصِلُ الْمُنَی الْأَسَفُ وَ ثَمَرَتُهُ التَّلَفُ»؛ «پیامد آرزوها تأسف است و نتیجه‌اش تلف ‌‌‌‌شدن» (تمیمی آمدی، ۱۳۶۶: ۳۱۴، ح۷۳۰۱).

قبلاً نیز در آثار روان‌شناسی اشاره شد که داستان ذهنیِ پندارهای آرزومندانه هرگز با واقعیت سر سازگاری نخواهد داشت و اگر ادامه آن به ‌سمت وقایع نامطلوب باشد، منجر به «مرحله نومیدی» می‌شود.

البته گاهی تأسف‌ها به ‌جای اینکه پیامد آرزویی در آینده باشد، از گذشته نشئت می‌گیرد و منشأ آن مواجهه با حقیقت‌هایی است که قبلاً فرد جاهلانه آنها را انکار می‌کرده است. از چهارده واژه مرتبط به آرزو، «لَیتَ: ای کاش!»، که در قرآن کریم آمده است، سیزده‌ بار آن در وصف افرادی است که در دگرگونی موقعیت و مواجه‌شدنشان با حقایقی چون عذاب خداوند، دچار تأسفی شدید شده‌اند و تغییر موقعیتی را آرزو می‌کنند که در گذشته، چیزی غیر از آن را دنبال کرده و با کنارنهادن دستورهای عقل، جاهلانه آن را انکار کرده بودند. آرزوی برگشت به دنیا، تکذیب‌نکردن آیات الهی، و از زمره مؤمنان شدن هنگام مواجهه با آتش غضب الهی،۱ آرزوی اطاعت۲ و

1.. (وَ لَوْ تَری إِذْ وُقِفُوا عَلَی النَّارِ فَقالُوا یا لَیتَنا نُرَدُّ وَ لا نُکذِّبَ بِآیاتِ رَبِّنا وَ نَکونَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ) (انعام: ۲۷).

2.. (یوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ یقُولُونَ یا لَیتَنا أَطَعْنَا اللَّهَ وَ أَطَعْنَا الرَّسُولاَ) (احزاب: ۶۶).

  • نام منبع :
    درآمدی بر روان‌شناسی آرزوها با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    حمید رفیعی هنر
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 963
صفحه از 157
پرینت  ارسال به