خود معتقد است معرفت خداوند فطری و بی‏واسطه است.^۱ از دیگر مباحث مطرح در اندیشه ایشان، تکیه و ابتناء تبیین بحث اسمای الهی بر نظریه مباینت میان خالق و مخلوق است؛ این نظریه در اندیشه ایشان مبتنی بر دو اصل است که یکی در جانب خالق و دیگری در جانب مخلوقات جریان دارد؛ اصل جاری در طرف مخلوقات مجعولیت و مخلوقیت، و اصل طرف خالق، شناخت انحصاری توحید با معرفی خداوند «توحیده تعالی لایعرف الا بنفسه» است.^۲ این روند که به باور ایشان همان الگوی معرفت فطری است بر این نکته تأکید دارد که خداوند به هیچ‏وجه با توصیفات و تعریفات بشری شناخته نمی‏شود؛ این اصل در نزد میرزا مهدی به منزله محکماتی است که همه متشابهات در روایات باید با آن فهمیده و تفسیر شود. شاید بتوان دغدغه مهم ایشان را پرهیز از طرح و پذیرش توحید بشری در مقابل توحید قرآنی دانست که به عنوان یک کلیدواژه پرتکرار نیز در آثار ایشان قابل مشاهده است. این دغدغه را به‏روشنی می‏توان در مباحثی همچون متد معرفت، فرآیند ادراک و همچنین وضع الفاظ در علوم الهی دریافت.

شیخ مجتبی قزوینی شخصیت دیگر این جریان بر این باور بود که نبایستی تعقل فلسفی صرف، جانشین تعقل الهی و تعبد عقلی شود. در ریشه‏یابی این دغدغه باید گفت، وی تفاوت قرآن و فلسفه و عرفان را منهجی می‏داند و پیامدهای این دو نگاه متفاوت را مخالفت با معارف قرآن در مسائلی همچون معرفت، توحید افعالی، حسن و قبح، معاد جسمانی، قدم عالم، نبوت، خلود

بیشترین اهتمام بر بحث خلقت و حدوث اسماء در میان دانشمندان مدرسه معارفی خراسان دیده می‏شود. میرزا مهدی اصفهانی (۱۳۰۳-۱۳۶۵ ه‍. ق) در معارف القرآن و ابواب الهدی، شیخ مجتبی قزوینی (۱۳۱۸ - ۱۳۸۶ ه‍. ق) در کتاب بیان الفرقان فی توحید القرآن و شیخ محمد باقر ملکی میانجی (۱۲۸۴ - ۱۳۷۷ه‍. ق) در توحید الامامیة و پس از او شاگردان ایشان از جمله استاد محمد بیابانی، طلیعه داران تبیین نظام توحیدی بر پایه حدوث اسماء هستند و طرح حدوث به عنوان یکی از عناصر اصلی دستگاه و نظام فکری، در این جایگاه خاص ویژگی منحصر به فردی است که تنها در میان اندیشمندان این مدرسه قابل مشاهده و پیگیری است.

بی شک دغدغه مهم مدرسه معارفی خراسان را باید در خطر اصالت یافتن فلسفه و عرفان اختراعی بشر، در برابر معارف قرآن تلقی کرد؛و اهتمام ایشان در این راه را مخالفت با در آمیختن معارف کتاب و سنت با فلسفه و عرفان و جزم به عزت و استقلال قرآن دانست.

میرزا مهدی اصفهانی (۱۲۶۴ - ۱۳۲۵ش) بنیان‏گذار این خط فکری است که تحلیل خود را بر کارکرد معرفتی فطرت و حجیت عقل و علم به‏عنوان اساس دین بنیان نهاده است. وی در دو اثر مهم خود، معارف القرآن و ابواب الهدی به تبیین چیستی و جایگاه اسمای الهی بر پایه اصول و مبانی فکری خویش پرداخته است؛ ایشان با طرح برهان حجت ذاتی بودن عقل و علم، علم را زاییده عقل و مایه قوام آن می‏شمرد؛ وی دو دیدگاه باطل در مسئله اسمای الهی را اثبات با تشبیه و نفی غیر با توهم مراتب می‏داند و به نقد هریک می‏پردازد، او اشکال هر دو قول را در لزوم شناخت خدا به واسطه غیر می‏داند درحالی که