275
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

وجودشناختی صفات و تفسیر تنزیهی آن به حوزه اسماء نیز راه یابد، در حالی که الزاما تفسیر وجود شناختی حدوث به معنای تفسیر اثباتی در حوزه معناشناختی نیست و تکیه بر اصول تنزیهی در اسماء و صفات جایگاه خاص پرهیز از ورطه تشبیه و تعطیل را نشان می‏دهد.

توجه هر یک از اندیشه‏های اسلامی به زاویه‏ای از این بحث مهم و مواظبت شدید همه ایشان بر پرهیز از وقوع در ورطه‏های تشبیه و تعطیل - به عنوان دغدغه مشترک میان همه گروه‏ها به‏ویژه متأخرینی که‏اندیشه ایشان با قلم خودشان منتشر شده است - باعث پیدایش اقوال متنوع و گاه متعارض در این بحث شده است.

در این بین، گروه‏های مختلف شیعه علی‏رغم تنوع گرایش‏ها در یک نقطه مشترک به نظر می‏رسند، رهیافت و دریافت قرآنی - روایی دستور مشترک کار ایشان و معیار مهمی برای سنجش و ارزیابی آراء ایشان به شمار می‏رود. حتی گرایش‏های فلسفی - عرفانی گروهی از اندیشمندان شیعی موجب ترک تعلقات قرآنی و روایی ایشان نشده و می‏توان به جرئت از رهیافت‏ها و دریافت‏های قرآنی و روایی ایشان سخن گفت و شواهدی از آن را در کلمات ایشان نشان داد.


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
274

روایات علاوه بر لفظ به حقایق معنایی به‏عنوان عنصر مقوم و مؤثر توجه خاصی دارد؛ این نقش مهم در دعا به اسماء تأثیر خاصی را نشان می‏دهد، جزء مکتوم و اظهار نشده اسماء، تنها نزد خداوند است و تنها مطالعه بر اجزاء اظهار شده آن امکان پذیر است.

تلقی اندیشمندان غیر شیعه از واژه حدوث یا خلق به گونه‏ای رقم خورده که با دغدغه‏های ترکیب و جزءپنداری برای ذات اصطکاک جدی پیدا می‏کند، همین نکته دشواری کشف و انتساب پذیرش یا رد حدوث به فرقه‏ها و نحله‏های فکری را دو چندان می‏کند. بحث حدوث با بحث مهم دیگر یعنی عینیت و یا غیریت اسماء با مسمی نیز وارد این حوزه می‏شود، گستره این نزاع در ردیه‏های متعددی که بر رد ‏اندیشه‏های جهمیه نوشته شده بازتاب یافته است، همچنین از آنجا که حدوث مصطلحی پرکاربرد در اندیشه‏های کلامی نیست، تلاش برای بررسی نسبت میان اقوال اندیشمندان مسلمان و همچنین مبانی حاکم بر اندیشه ایشان با این قول اجتناب ناپذیر است.

اندیشه نفی صفات یکی از همین مسائل مرتبط است که به نظر می‏رسد فارغ از تبیین‏های معتزلی و یا عرفانی می‏توان آن را به‏گونه‏ای هم‏خوان با پذیرش کمالات ذاتی و اندیشه حدوث اسماء، تفسیر کرد.

گرچه‏اندیشه نفی صفات در حوزه وجود شناختی به نقطه مشترکی میان شیعه و معتزله تفسیر شده، اما به نظر می‏رسد طرح اندیشه نفی صفات در شیعه و معتزله بیشتر مشترک لفظی است و مبانی و پیش فرض‏های هر یک از ایشان در این مسئله به طور کامل متفاوت است.

از سوی دیگر همسان انگاری اسماء و صفات، و عدم توجه به تقدم رتبی صفات بر اسماء باعث شده برخی آرای حوزه صفات همچون نفی

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1418
صفحه از 312
پرینت  ارسال به