105
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

اشتقاقها» و «باب آخر و هو من الباب الأول إلا أن فيه زيادة و هو الفرق ما بين المعاني التي تحت أسماء اللّٰه و أسماء المخلوقين»‏ این روایات را ذکر کرده است. صدوق در «باب اسماء اللّٰه تعالی و الفرق بین معانیها و بین معانی اسماء المخلوقین»، روایات مرتبط با بحث خلق و حدوث اسماء را مطرح کرده است، صاحبان جوامع متأخر مانند مجلسی و فیض نیز به این عناوین توجه داشته‏اند.

روایت حدوث الاسماء را کلینی با پنج واسطه از امام صادق علیه السلام نقل کرده است. علی بن محمد بن علان کلینی استاد و شیخ و البته دایی ایشان است که با تعبیر «ثقة، عین»۱ تمجید شده است. غیر از ایشان همه راویان دیگر این روایت مورد خدشه رجالی واقع شده‏اند، گرچه برخی تلاش‏ها برای بررسی این سند صورت گرفته،۲ اما با این وجود، پی‏جویی ریشه‏های اعتماد کلینی بر این روایت و قرار دادن آن به عنوان نخستین روایت بابی که عنوان آن را از همین روایت برگرفته است، ضروری می‏نماید. کلینی شش روایت با این سند نقل کرده است که از جمله طرق کم تکرار به شمار می‏رود و در سایر کتب اربعه یافت نمی‏شود. از این روایات، دو روایت در موضوع اسمای الهی، یک روایت درباره طینت مؤمن و کافر و سه روایت در پیوند با داستان آدم است.۳

در نگاهی گذرا به این راویان، صالح بن ابی حماد اگرچه مورد رضایت و ستایش فضل بن شاذان بوده، اما تردد نجاشی درباره او و تضعیف ابن غضائری

1.. نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعه، ص۲۶۰، رقم ۶۸۲.

2.. نک: احمدی جلفایی، مجموعه مقالات فارسی کنگره کلینی (پژوهشی درباره حدیث «حدوث الاسماء» در «الکافی»)، ج ۴، ص۱۸۹ - ۲۰۹.

3.. نک: باب حدوث الاسماء، ج۱، ص۱۱۲، ح۱؛ باب جوامع التوحید، ج۱، ص۱۳۷، ح۲؛ باب طینة المؤمن و الکافر، ج۲، ص۵، ح۷؛ باب فی حج آدم، ج۴، ص۱۹۰، ح۶؛ باب اصل تحریم الخمر، ج۶، ص۳۹۳، ح۲ و باب اصل الطیب، ج۶، ص۵۱۴، ح۳.


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
104

القادر، السلام، المؤمن، المهيمن، البارئ، المنشئ، البديع، الرفيع، الجليل، الكريم، الرازق، المحيی، المميت، الباعث، الوارث است. این اسمای و دیگر اسماء نیکوی خداوند که تا ۳۶۰ اسم هستند از همین سه اسم سرچشمه می‏گیرند و این سه اسم از ارکانی هستند که با ظهور آن، خداوند یک اسم نهفته و ذخیره شده را مخفی داشت. و این (گسترش) گفته خدای بلند مرتبه است: «بگو: اللَّه يا رحمان را بخوانيد (اسمى را كه بر ذات واجب يگانه واجد همه كمالات وضع شده، يا اسمى را كه به لحاظ صفات او وضع شده) هر يك را بخوانيد (اشاره بر يك ذات پاك است) زيرا براى او بهترين نام‏هاست (كه برخى بر ذات و برخى بر صفات ذات و برخى بر صفات فعل دلالت دارد)۱».

۱ - ۶. اعتبار روایت حدوث الاسماء

یکی از امور لازم در مطالعه موضوعات برآمده از روایات، بررسی اعتبار متون روایی مرتبط است، گرچه ممکن است شیوه‏های اعتبار سنجی پذیرفته شده از سوی پژوهشگران متفاوت باشد، اما توضیح ملاک‏های پذیرش یا رد اخبار می‏تواند از بسیاری از اشکالات بنایی و مبنایی جلوگیری کند.

در این بخش ضمن بیان مختصر یکی از اصول مورد اعتماد در این نوشته، به بررسی اعتبار روایات و ادعیه مورد استناد در بحث حدوث اسماء و موضوعات پیرامونی آن اشاره می‏کنیم.

نگاهی به پراکندگی روایات مرتبط با بحث حدوث و خلق اسماء در منابع حدیثی نشان می‏دهد، این بحث با چیستی و معنای اسماء پیوند محکمی داشته است. کلینی در سه باب «حدوث الاسماء»، «باب معانی الاسماء و

1.. مشکینی، ترجمه قرآن، ص۲۹۳.

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1416
صفحه از 312
پرینت  ارسال به