43
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

د - این ماده در روایات برای بیان بدعت به‏کار رفته است. در احادیث، بدعت‏گذار محدث خوانده شده و بدعت با واژه حدث آمده است. روایت معروف پیامبر صلی الله علیه و اله، «من احدث حدثاً او آوی محدِثاً لم یقبل اللّٰه عزوجل منه یوم القیامة صرفاً و لاعدلاً»، در منابع متعددی گزارش و بر ائمه علیهم السلام عرضه شده است؛۱ اگر چه تصریح برخی گزارش‏ها بر اراده بدعت از این عبارت است، اما قتل و سرقت دو تفسیر دیگری است که در مجموعه این گزارش‏ها می‏توان یافت.۲

ه‍ - حدوث در برخی روایات به معنای خلق نیز به کار رفته است؛ این حدوث به اشیاء عالم، انسان و ویژگی‏های او نسبت داده شده است. به‏عنوان نمونه می‏توان به این گزاره‏ها اشاره کرد:

کلینی در اولین روایت باب «صفات الذات» تعلق صفات فعلی خداوند به اشیاء را در روایتی از امام صادق علیه السلام این‏گونه بیان می‏کند: «فلما أحدث الاشیاء و کان المعلوم، وقع العلم منه علی المعلوم».۳ هنگامی که خداوند اشیاء را آفرید و معلوم (ها) تحقق (خارجی) یافتند، علم (فعلی) خداوند بر این معلوم (ها) واقع شد.

امام رضا علیه السلام نفی حاجت از خداوند را با خلقت اشیاء پیوند می‏دهد و بر آن استدلال می‏آورد:

«و الحاجة یا عمران لایسعها لأنه لم یحدث من الخلق شیئاً إلا حدثت فیه حاجة اخری».

ای عمران! و احتیاج خداوند را در بر نمی‏گیرد چرا که هیچ مخلوقی را نیافریده

1.. کلینی، الکافی، ج۷، ص۲۷۴.

2.. به عنوان نمونه نک: صدوق، معانی الاخبار، ص۲۶۵.

3.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۰۷.


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
42

ب - واژه «مُحْدَثٍ» در دو آیه‏قرآن۱ به عنوان توصیف ذکر خداوند آمده است؛ طبق گزارش این آیات، منکران دعوت الهی انبیاء، علی‏رغم استماع این آیات از آن اعراض کرده و به بازی می‏گرفتند؛ این نشان از موضع‏گیری مخالفان دعوت انبیاء با هر آموزه جدیدی است که از سوی پروردگار برای هدایت بشر فرستاده می‏شود. اعراض و تکذیب این پیام الهی، در سه آیه قرآن مورد مذمت قرار گرفته است؛۲ در این آیات واژه (فَبِأَىِّ حَدِیثٍ) وجدان بشر را در انتساب آفرینش خرد وکلان عالم به خداوند، نظم موجود در آن و نیز باورمندی به جزاء و پاداش تمام اعمال انسان به قضاوت نشانده است.

ج - در آیه نخست سوره طلاق، احداث پروردگار به یک امر خارجی تعلق گرفته است؛ در این آیه حکمت باقی ماندن زن در ایام عده در خانه شوهر با جمله (یحْدِثُ بَعْدَ ذَٰلِكَ أَمْرًا) بیان شده است؛ مفسران شیعه و سنی حدوث این امر را به میل به رجوع و برقراری محبت میان زن و شوهر دانسته‏اند؛۳ علاوه بر این، یک فعل خارجی مثل توبه نیز با همین ماده بیان شده است. در روایتی از خصال شیخ صدوق، یادآوری و حضور ذهن دائمی گنه‏کار نسبت به گناهش تا زمانی که اقدام به توبه نماید، یکی از حقوق او بر خداوند شمرده شده است: «و له على اللّٰه أن لاينسيه مقامه فی المعاصی حتى يحدث توبة»،۴ و حق گنه‏کار بر خدا آن است که صحنه گناهش را فراموش نکند تا زمانی که توبه نماید.

1.. سورۀ انبیا، آیۀ ۲، سورۀ شعرا، آیۀ ۵.

2.. سورۀ اعراف، آیۀ ۱۸۵، سورۀ جاثیه، آیۀ ۶، سورۀ مرسلات، آیۀ ۵۰.

3.. نک: طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، ص۳۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۵۸؛ ابن ابی حاتم رازی، تفسیر القرآن الکریم، ج۱۰، ص۳۳۵۹. از ابواسحاق نقل شده که اگر (بر اساس فقه اهل سنت) کسی همسرش را سه طلاقه کند، معنایی برای این فراز از آیه باقی نمی‏ماند. نک: رازی، مفاتیح الغیب، ج۳۰، ص۵۶۱.

4.. صدوق، الخصال، ج۲، ص۵۱۶.

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1561
صفحه از 312
پرینت  ارسال به