قدیم اعم از صفت و حال و فعل به ذات را ممتنع می‏شمرند، این صفات را مخلوق منفصل خوانده‏اند.

ب - گروهی که این صفات را قسیم دو گروه پیشین قرار می‏دهند. وی قائلین این قول را کرامیه و کثیری از حنابله و اهل حدیث و جمهور مسلمانان می‏داند، طبق این اندیشه این صفات نه مخلوقات منفصل به شمار می‏روند و نه به منزله ذاتند که مشیت به آن تعلق نگیرد، بلکه خداوند از ازل هرگاه بخواهد به این صفات متصف می‏شود «لم یزل یتکلم إذا شاء». ایشان مشیت را قدیم می‏شمرند و صفات یاد شده را بر ظاهر خود تفسیر می‏کنند.^۱

از منظر فخر رازی مرتبه اسم مؤخر از مرتبه صفت است؛ او اسم را غیر مسمی و غیر تسمیه می‏داند و اسم‏گذاری بر حسب ذات و بر حسب اجزاء ذات را غیر ممکن می‏داند. وی قسم دوم را محال و قسم اول را مبنی بر این مسئله می‏داند که ذات خدا برای بشر معلوم است یانه؟ پس تنها اسم خداوند بحسب امور خارج از ذات را ممکن می‏شمرد، ^۲ او این امور خارج از ذات را صفات معرفی می‏کند و به دو دسته ثبوتی و سلبی تقسیم می‏کند.

فخر رازی معتقد است به جهت آنکه سلب و اضافات نامتناهی به خداوند نسبت داده می‏شود، اسماء نیز نامتناهی خواهند بود؛ اما در یک تقسیم بندی کلی صفات را به حقیقتی عاری از اضافه (مثل وجود و حیات)، موصوف به اضافه (مثل علم) و محض اضافه و نسبت تقسیم می‏کند، او معتقد است

ابن تیمیه تقسیم صفات را بر محور اقوال موجود در مورد قدیم و یا حادث بودن آن تنظیم می‏کند و گزارش صفات در منابع را به سه دسته تقسیم می‏کند:

۱. صفاتی که به موصوف خود اضافه می‏شوند، مثل آیه شریفه (وَلَا یحِیطُونَ بِشَىْ‏ءٍ مِّنْ عِلْمِهِ)^۱ که ضمیر در علم به خداوند برمی‏گردد. به باور وی، هیچ اختلافی میان اهل سنت و جماعت در قدیم و غیر مخلوق بودن این صفات وجود ندارد؛ گرچه ایشان می‏پذیرد برخی اهل کلام بر حادث بودن علم تکیه دارند.

۲. اضافه مخلوقات خدا به برخی اسماء، مانند «عباد اللّٰه»، حکم این صورت و مخلوق بودن آن نیز روشن است.

۳. گزارش صفاتی که معنای صفت و انتساب فعلی به خداوند در آن نهفته است، مانند (وَكَلَّمَ ٱللَّهُ مُوسَىٰ تَكْلِیمًا)^۲، (رَضِىَ ٱللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ)^۳، (ثُمَّ ٱسْتَوَىٰ عَلَى ٱلْعَرْشِ)^۴. باور وی بر این است که همین صفات محل نزاع گروه‏های مختلف واقع شده است.

او مجموعه اقوال را در دو گروه خلاصه می‏کند:

الف - کسانی که این دسته از صفات را به یکی از دو گروه قبل ملحق می‏کنند. او معتزله، کلابیه، اشاعره و کثیری از حنابله و فقهاء و صوفیه را در این گروه جای می‏دهد. همین گروه نیز خود به دو دسته تقسیم می‏شوند: کلابیه این صفات را قدیم و قائم به ذات خداوند می‏دانند،^۵ اما گروهی که قیام هر امر غیر