واجد حقایق اسمای لفظی می‏داند و روایاتی همچون «إذا نزلت بکم شدة فاستعینوا بنا علی اللّٰه»^۱ را شاهد مدعای خویش قرار می‏دهد،^۲ این برداشت به اعتبار نتیجه‏ی خواندن اسماء، که همان معرفت و دلالت به خداست، مناسب به نظر می‏رسد؛ لکن تعیین مصادیق اسم لفظی و یا تکوینی طبق این قول وانهاده شده است؛ گرچه در آیاتی همچون (قُلِ ٱدْعُوا ٱللَّهَ أَوِ ٱدْعُوا ٱلرَّحْمَٰنَ)^۳ لفظی بودن این اسماء مد نظر است، اما در بسیاری از روایات و به ویژه ادعیه تعیین مصداق کار دشواری به نظر می‏رسد.

بر اساس اقوال ناظر به حقیقت اسم، اگرچه الفاظی نیز در قبال معانی وضع شده اما در وضع و تسمیه غایت و روح مصداق مدنظر است نه شکل و صورت آن؛ این انس و عادت است که باعث می‏شود هنگام شنیدن الفاظ به معنای مادی و محسوس آن منتقل شویم، پس دوام الفاظ به دوام اغراض از اسم منوط است.^۴

سؤالات مهم پیش روی این قول آن است که نسبت این معنای کلی با وصف به معنای عام و حقایق و کمالات ذاتی چیست؟ گذشته از این چگونه می‏توان میان وضع الفاظ بر حقایق و معانی و قول به سنخیت صفات الهی و بشری جمع نمود؟ با تقدیر آنکه پاسخ به این سؤال تبیین این رابطه در دستگاه نظریه صدور باشد، خلق اسماء و تفسیر آن در این اندیشه چه معنایی پیدا می‏کند؟ به نظر می‏رسد قائلان به این قول، اسم را در معنای صفت گرفته‏اند و با این توضیح، معنای حدوث نزد ایشان تنها حدوث الفاظ است.

تکثیر در اسماء به واسطه تکثیر در صفات است.^۱ اسم یک شیء، چیزی است که بر آن شیء دلالت می‏کند پس دلالت در معنای اسم مأخوذ است، وی با سه دلیل لفظی بودن اسم را نفی می‏کند:

اول: ایشان معتقد است الفاظ به تنهایی نمی‏توانند شرافتی داشته باشند و از نظر لفظی میان ایمان و کفر تفاوتی نیست؛ بر همین اساس با تمسک به آیه (وَلِلَّهِ ٱلْأَسْمَاءُ ٱلْحُسْنَىٰ) می‏گوید: وصف حسنی نمی تواند برای لفظ آمده باشد و مقصود از آن معنای اسماء است و این الفاظ اسم الاسم هستند.

دوم: وی به استناد آیه (سَبِّحِ ٱسْمَ رَبِّكَ ٱلْأَعْلَى)، لفظ را ابزار تسبیح معرفی می‏کند و این غیر «ما یسبح له» است.

سوم: ملاصدرا با استدلال به آیه (وَ عَلَّمَ ءَادَمَ ٱلْأَسْمَاءَ) معتقد است مجرد حفظ الفاظ نمی‏توانست باعث برتری آدم بر ملائکه باشد، پس مقصود از اسم تنها این الفاظ نیست.

وی در عین حال معتقد است هیچ یک از اسماء مانند صفات، هیچ تبعیض و ترکیبی در ذات خداوند پدید نمی‏آورند؛^۲ اما در عین حال تأثیر مستقل اسمای الهی در بیانات وی انعکاس یافته است؛ بر این اساس، هر یک از صفات و اسمای الهی مقتضی ایجاد یکی از مخلوقات است و آن مخلوق بر آن اسم دلالت می‏کند؛ ایشان این روند را به دلالت اشباح بر ارواح و سایه‏ها بر اشخاص تشبیه می‏کند.^۳

علامه امینی مقصود از اسم در آیه (وَلِلَّهِ ٱلْأَسْمَاءُ ٱلْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا) را مطلق نشانه می‏داند و اعم از الفاظ و ذوات به شمار می‏آورد؛ ایشان انسان کامل را