مقدمه

قال: «يا هشام! اللّٰه مشتق من إله، والاله يقتضي مألوها والاسم غير المسمى، فمن عبد الاسم دون المعنى فقد كفر ولم يعبد شيئا، ومن عبد الاسم والمعنى فقد كفر وعبد اثنين، ومن عبد المعنى دون الاسم فذاك التوحيد».^۱

اسمای الهی برای موحدان نامی آشناست و همواره به عنوان یکی از راه‏های شناخت خداوند و ابزار دعا و ذکر بندگان شناخته شده است.

مسئله اسماء و صفات و رابطه آن با ذات الهی، از جمله پربسامدترین مباحث در تاریخ اندیشه اسلامی است که علاوه بر محدثان و متکلمان، فلاسفه و عرفا نیز در مورد آن سخن گفته‏اند. این مسئله در سایر ادیان الهی نیز مطرح بوده و انشعاب فرقه‏های گوناگونی را در میان مسلمانان و غیر مسلمانان به همراه داشته است.

بحث اسماءوصفات و قضاوقدر دو مسئله مهم در حوزه الهیات است که اختلاف نظرهای متعددی را در سیر تاریخی اندیشه اسلامی به دنبال داشته است. می‏توان این دو مسئله را اساسی‏ترین مباحث از دو اصل مهم توحید و عدل دانست که دیدگاه پایانی در هر یک از آن دو، گرایش‏های اصلی و قضاوت در مورد ارتباط‏ها

تایید ایشان و اصلاحاتی که توسط محقق محترم صورت گرفت به شکل حاضر ارائه گردید. در پایان از پیگیری مجدانه و تلاش‏های معاون محترم پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام حجت الاسلام و المسلمین دکتر اکبر اقوام کرباسی و مدیر محترم گروه مطالعات موضوعی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید حسن طالقانی سپاسگزاری می‌نمایم. برای این عزیزان توفیق خدمت و اجر بی بدیل الهی و عنایت خاص اهل بیت علیهم السلام را از خداوند خواستارم.

این توفیقات را تنها به لطف حضرت حق‏تعالی می‏دانیم و بر این نعمت، پیشانی شکر بر آستان جلال او می‏ساییم و عنایت حضرت ولی عصر علیه السلام را بزرگ‏ترین سرمایه برای به انجام رساندن رسالت بزرگ پاسداری از معارف مکتب وحی می‏شماریم.

محمد تقی سبحانی

رئیس پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام